Əlaqə Arxiv
news Image
2014.01.14
16:50
| A A A
Kiçik səhmdarların çözülməyən problemi
Ruslan Atakişiyev: «Kiçik səhmdarların pul ala bilməməsinin digər səbəbi isə ondan ibarətdir ki…» Azər Mehtiyev: «Müəssisələrin əsas səhmdarları, əsas alıcıları öz əmlaklarından qazandıqları vəsaiti bölüşdürməyə razı olmurlar»

Məlum olduğu kimi, ölkə ərazisində müəssisələrin özəlləşdirilməsi prosesindən sonra onların əksəriyyəti  ayrı-ayrı açıq səhmdar cəmiyyətlərə çevrildilər. Bu cəmiyyətlər onlara düşən pay üstünlüyünə görə əsas etibarı ilə, böyük səhmdarlar və kiçik səhmdarlar olmaqla iki yerə ayrıldılar. Qanunvericiliyə əsasən, səhm sahibləri əmlakdan əldə edilən vəsaiti dividendlər şəklində həm də kiçik səhmdarlara verməlidirlər. Lakin bu gün əksər kiçik səhmdarların böyük probleminə çevrilən məsələ bəzi böyük səhmdarların qanunvericiliyi pozaraq onların səhmlərini öz əllərində cəmləşdirməsi və bununla onların hüquqlarını pozmasıdır. 

Bu gün sahibkarların hüquq və vzifələrinin qanunla tənzimləndiyini deyən İqtisadi Resursların Öyrənilməsi Mərkəzinin sədri Ruslan Atakişiyev  Mövqe.az-a  verdiyi açıqlamada bu gün kiçik səhmdarların dividend ala bilməməsinin səbəblərindən danışdı: "Bu gün Azərbaycanda fəaliyyət göstərən səhmdar cəmiyyətlərdə payçı kimi iştirak edən səhmdarların hüquqlarının qorunması və müdafiə olunması ilə bağlı məsələləri öyrənmək, ümumiyyətlə, bu bazarın idarə olunması  yollarını bilmək üçün qanunvericilik bazasını nəzərdən keçirməliyik. Bu sferada hüquqi baza kimi başlıca olaraq Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Banklar Haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu, eyni zamanda, bu sahədə qiymətli kağızlar bazarında investorların hüquqlarının müdafiəsi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu və  İnvestisiya Fondları haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu əsas götürülür. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi tərəfindən 2011-ci ildə qəbul olunmuş Azərbaycan korporativ idarəetmə standartları haqqında sənədlə səhmdarların fəaliyyəti tənzimlənir. Sonuncu qeyd etdiyim sənəd hələlik könüllü xarakter daşıyır. Amma bununla müəssisələrin bu standartlara riayət etməsi, onların fəaliyyəti üçün dövlət tərəfindən təşviq həyata keçirilir. 

Dividendlə bağlı  problemlərin yaranmasının bir sıra səbəbləri var. Bildiyimiz kimi, səhmdar cəmiyyətlər mojaritar və minoritar cəmiyyətlər olmaqla iki yerə ayrılır. Mojaritar səhmdarlar üstün faizlə daha çox paya sahib olanlardır. Minoritar səhmdarlar isə kiçik faizlə, bəzən hətta 0.1 faizlə pay ala bilirlər. Ümumiyyətlə, təcrübə göstərir ki, Azərbaycan bazarı daha çox maliyyə sektorunda  inkişaf edib. Açıq tipli səhmdar cəmiyyətlər mövcud olsa da, bizim inkişaf səviyyəmiz hələ beynəlxalq aləmdə mövcud olan inkişaf səviyyəsindən geri qalmaqdadır. Bunun nəticəsində də, bir sıra problemlər ortaya çıxır. Bəzi hallarda mojaritar səhmdarlar 50%-dən çox paya sahib olsalar da, 20-25 % paya malik olan minoritar səhmdarları özlərinin yaxın qohumlarından təyin edirlər. Belə olan halda, 75% , 80%, hətta 90%-ə qədər bir ailənin, qohum olan şəxslırin əlində cəmləşə bilir. Bu da mövcud qanunvericiliklə ziddiyyət təşkil edir. Özəlləşdirmədən sonra ASC-yə çevrilmiş müəssisə sahibləri payçılara çevrilmişdilər. Bəzi hallarda müəssisələr özlərini zərərlə işləmiş kimi göstərirlər. Səhmdar cəmiyyət alacağı vəsait hesabına digər səhm sahiblərinə verməlidir. Amma onlar bütün ödənişlərin qanunvericiliyə əsasən, həyata keçirildiyi kim təqdim edərək, elə görünüş yaradırlar ki, guya mənfəətləri olmayıb. Bu səbəbdən də öz kiçik səhmdarlarına dividentlər vermirlər. Kiçik səhmdarların pul ala bilməməsinin digər səbəbi isə ondan ibarətdir ki, dividendlərin paylanması səhmdarların ümumi yığıncaqlarında qərara alınır. Yığıncaqda müəyyən olunur ki, əldə olunmuş mənfəət yeni bir investisiyayamı yönəldilsin, yoxsa mənfəət şəklində, dividend halında səhmdarlar arasında bölünsün. Belə olan halda isə, daha çox səhmə, uyğun olaraq da, daha çox söz haqqına malik olan mojaritar səhmdarlar əldə olunmuş mənfəətin investisiyaya yönəldilməsinə səs verirlər. Beləliklə, minoritar səhmdarlar o vəsaitdən pay ala bilmirlər. Bu da narazılıqlara səbəb olur. Ümumiyyətlə, belə problemlərlə qarşılaşan minoritar səhmdarların bir neçə hallarda hüquqları müdafiə edilir. Yalnız minoritar səhmdarın payı 20%-dən çoxdursa, o müəyyən şərtlər irəli sürə bilir. Və o yığıncaqlarda qərarların qəbulunda bir sıra məsələlərdə səs vermək hüququna malik olur. Amma qalan hallarda kiçik səhmdarlar hüquqları pozulduğu zaman Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsinə müraciət edə bilərlər. Orda onların hüquqlarının qorunması qorunacaq və şikayətlərinə baxılacaqdır.  Onlar hər zaman öz hüquqlarını müdafiə edə bilərlər. Çünki, qanunvericilik buna imkan verir".  

İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri Azər Mehtiyev də məsələyə münasibət bildirdi:  "Səhmdar cəmiyyətlərin formalaşması tarixən belə olub ki, şirkət yaradan insanların maaliyyə vəsaitinə ehtiyacı olub və onlar vəsait cəlb etmək üçün səhmdar cəmiyyətlər yaradıblar. Səhmdar cəmiyyətlərin yaradılmasında, təbii ki, səhmlərin alışını həyata keçirən hər kəs iştirak etməklə onun tərkib hissəsinə çevrilib. Və idarəetmə siyasətində, təbii ki, səhmdarların sayı bütövlükdə mühüm rol oynayır. Lakin bütün hallarda hər bir səhmdarın öz fikrini bildirmək, öz şərtlərini qoymaq imkanları olur. Lakin bildiyimiz kimi, Azərbaycanda səhmdar cəmiyyətlərin yaradılması daha çox özəlləşdirmə prosesinin nəticəsi olaraq ortaya çıxmışdı. Azərbaycanda da mülkiyyət bölünməsi, əmlak bölüşdürülməsi dövrü gedir. Belə şəraitdə müəssisələrin əsas səhmdarları, əsas alıcıları öz əmlaklarından qazandıqları vəsaiti bölüşdürməyə razı olmurlar. Bu cəmiyyət özəlləşdirmə yolu ilə əldə olunduğuna görə, hər hansı kiçik səhmdarların saxlanmasına maraq görmür. Əksinə, qərarların qəbul prosesində, onların bölüşdürülməsində kiçik səhmdarları özlərinə əlavə bir yük kimi görürlər və təbii ki, onları hər hansı bir formada sıxışdırmaqla onların səhmlərini əldə etməyə çalışırlar. Bu da qanunvericilik qaydalarının pozulmasıdır".  


Sizin Reklam Yeriniz