Regionların sosial-iqtisadi inkişafı dövlət proqramları
çərçivəsində ötən illərdə Qobustan rayonunda əhalini narahat edən
sosial məsələlərin həlli istiqamətində də müəyyən addımlar atılıb.
Konkret olaraq 2011-ci ildə kommunal problemlərin həlli diqqət
mərkəzində olub.
Rayonun elektrik təchizatının yaxşılaşdırılması məqsədilə 178 ədəd
dayaq, 11,8 km məftil, 863 ədəd izolyator, 920 m kabel
dəyişdirilib. 78 ədəd yağ açarı, 159 ədəd transformator məntəqəsi
cari təmir olunub. 2200 m AS-50 markalı məftil, 70 ədəd dəmir-beton
dayaq, 250 ədəd ŞF-10 tipli izolyatordan istifadə etməklə 10 kV-luq
Qobustan şəhərinin elektrik hava xətti təmir olunub. 10 kV-luq
Ərəbqədim, Çuxanlı, Yekəxana, Sündü, Sədəf, Poladlı, Nabur hava
elektrik xətləri təmir olunub. Xilmilli kəndinə qaz xətti çəkilib,
Nabur və Sündü kəndlərində qazlaşdırma başa çatdırılıb.
Rayonun şəhər və kəndlərində içməli su təminatının
yaxşılaşdırılması məqsədilə Qobustan şəhəri, Təsi, Bədəlli,
Sədəfli, Dərəkənd, Ərəbqədim, Cəmcəmli, Göydərə kəndlərini içməli
su ilə təmin edəcək Təsi su xəttinin çəkilişi davam edir. Layihə
üzrə Bədəlli-Təsi xətti artıq istifadəyə verilib, həmin kəndlərin
əhalisi içməli su ilə təmin edilib. Məcburi Köçkünlərin Sosial
İnkişaf Fondu tərəfindən 5,61 km məsafədən Xilmilli kəndinə
içməli su xətti çəkilib. Rayonun Nabur, Qurbançı, Qaracüzlü,
Ərəbşahverdi kəndlərinin içməli su ilə təminatı üçün aidiyyəti
orqanlar qarşısında məsələ qaldırılıb. Bundan başqa, Qobustan
şəhərində su təchizatı və kanalizasiya sisteminin yaradılması
məqsədilə layihələndirmə işlərinə başlanılıb.
Rayonda yeni mədəniyyət obyektlərinin tikintisi və tarixi memarlıq
abidələrinin bərpası sahəsində Qobustan şəhərində tarixi memarlıq
abidəsi olan 1402-ci ildə inşa edilmiş "Diri Baba" türbəsinin
mühafizə zonası müəyyənləşdirilib. Rayonda idman
obyektlərinin tikintisi üzrə I Dövlət Proqramı çərçivəsində
Qobustan şəhərində möhtərəm prezidentimiz tərəfindən təməli
qoyulmuş İdman Kompleksinin tikintisi davam etdirilib.
Rayonda son səkkiz ildə bir sıra obyektlər tikilərək
istifadəyə verilib. Heydər Əliyev İrsinin Araşdırma Mərkəzi
yaradılıb, ulu öndərin adını daşıyan mədəniyyət və istirahət parkı
salınıb. Rayon İcra Hakimiyyəti, YAP rayon təşkilatı, idarə və
müəssisələr üçün 10 inzibati bina, sutkalıq istehsal gücü 22 ton
olan çörək zavodu, asfalt zavodu, tikiş müəssisəsi, Qobustan
şəhərində və Sündü kəndində müasir un dəyirmanları, Cəmcəmli və
Bəklə kəndlərində daş karxanaları, əlil və şəhid ailələri üçün 8 və
16 mənzilli yaşayış binaları, Qarabağ əlilləri üçün 3 fərdi yaşayış
evi, Sənaye və Energetika Nazirliyinin Alternativ və Bərpa Olunan
Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyinin Qobustan Eksperimental
Poliqonu və Tədris Mərkəzi, Milli Elmlər Akademiyasının Seysmoloji
Stansiyası, tutumu 10 min ton olan taxıl anbarı, Baytarlıq idarəsi
və diaqnostika Mərkəzi, 1 baytarlıq məntəqəsi, vergi
ödəyicilərinə xidmət terminalı, Cəngi kəndində müasir
yanacaqdoldurma məntəqəsi, inzibati mərkəzdə yeməkxana binası
tikilərək istifadəyə verilib. Rayon statistika idarəsinin yeni inşa
edilən inzibati binasında tikinti işləri tamamlanmaq üzrədir.
Rayonun giriş qapısı olan Cəngi kəndinin kənarına gözəl
memarlıq üslubunda daş hasar çəkilib. Ceyrankeçməz kəndində də yol
kənarı köhnə uçuq tikililərdən təmizlənib, hasar çəkilib. Şəhərin
"son" adlanan hissəsində müasir üslubda hasar çəkilib. Qobustan
şəhərində bazar kompleksinin fəaliyyəti bərpa edilib. Rayonun
kəndlərində xeyir-şər məclislərinin təşkil edilməsi üçün ilkin
olaraq Sündü, Ərəbşahverdi və Poladlı kəndlərində xeyir-şər
evlərinin tikintisinə başlanılıb.
2003-2011-ci illərdə Qobustan rayonunda 2031-i daimi olmaqla,
9126 yeni iş yeri açılıb. Ötən səkkiz ildə əhalinin orta aylıq
əməkhaqqı 6,1 dəfə, pul gəlirləri isə 3,7 dəfə artıb. 2010-cu ildə
rayonun mədaxil planı 101 faiz icra olunduğu halda, 2011-ci ildə
102,1 faiz icra edilib. Belə ki, büdcənin mədaxil planı 2063000 min
manat planlaşdırılıb, 2106222 manat icra edilib. 2011-ci ilin
məxaric planı ümumilikdə 10940351 manat planlaşdırılıb, 10245035
manat və ya 93,6 faiz icra olunub. Planın tam şəkildə icra
olunmamasının səbəbi ümumdövlət xidmətləri bölməsi üzrə xərclərin
9,8 faiz, təhsil xərcləri bölməsi üzrə 8,4 faiz, mədəniyyət
xərcləri üzrə 10 faiz, səhiyyə xərcləri üzrə 2,2 faiz,
sosial-müdafiə və sosial təminat xərcləri üzrə 65,5 faiz az
olmasıdır.
Büdcənin mədaxil və məxaric planı üzrə tam şəkildə təmin olunması
bu sahədə çalışan şəxslərin daim nəzarətində olmalıdır. Rayonda
sahibkarlara dövlət qayğısı günü-gündən artır. 2010-cu ildə rayonda
14 sahibkarlıq subyektinə 174,0 min manat kredit verildiyi halda,
2011-ci ildə 26 sahibkarlıq subyektinə 326 min manat kredit
verilib.
Rayonda ümumi məhsul buraxılışı 2003-cü ilə nisbətən 2011-ci ildə
3,8 dəfə artaraq 64,1 milyon manata, sənaye məhsulunun həcmi 2,6
dəfə artaraq 722,6 min manata və kənd təsərrüfatının ümumi məhsulu
2,9 dəfə artaraq 38,5 milyon manata çatıb. Bu dövrdə əsas kapitala
yönəldilmiş vəsait 97 dəfə artaraq 22,4 milyon manat, o cümlədən
tikinti quraşdırma işləri 10 dəfə artaraq 890 min manat təşkil
edib. Ümumi məhsul buraxılışının tərkibində qeyri-dövlət bölməsinin
xüsusi çəkisi 2011-ci ildə 71,5 faiz təşkil edib.
Rayon üzrə ümumilikdə 2236 nəfərə sosial müavinət, 302 ailəyə
ünvanlı dövlət sosial yardımı verilir. 2010-cu ildə 138 nəfər
aztəminatlı ailəyə 13652 manat ünvanlı dövlət sosial yardımı
verildiyi halda, 2011-ci ildə 302 ailəyə 28889 manat ünvanlı dövlət
sosial yardımı verilib. Orta aylıq pensiyanın məbləği 2011-ci ildə
əvvəlki illə müqayisədə 33,7 faiz artaraq 133,14 manat təşkil
edib. Hesabat dövründə pensiyalar tam şəkildə ödənilib. 5 nəfər
əlilə pulsuz avtomobil verilib.
2012-ci ildə isə rayonda əlil və şəhid ailələri üçün 36 yerlik
yaşayış binasının, məhkumluqdan azad edilmiş şəxslər üçün 50 yerlik
adaptasiya mərkəzinin tikintisi nəzərdə tutulur. İşaxtaran
vətəndaşların işlə təmin olunması məqsədilə 17 iyun 2011-ci il
tarixdə 17 dövlət, 2 qeyri-dövlət müəssisəsinin iştirakı ilə əmək
yarmarkası keçirilib. Yarmarkaya ümumilikdə 19 müəssisədən 128 boş
iş yeri çıxarılıb, 95 nəfər işlə təmin edilib. Hesabat dövründə 277
nəfər iş axtaran məşğulluq xidməti vasitəsi ilə işlə təmin
olunub.
Hazırda rayonun 16 yaşayış məntəqəsi təbii qazla təmin
olunur. Xilmilli kəndində təbii qaz xətti şəbəkəsi yaradılaraq
sayğaclaşma aparılsa da hələlik həmin kəndə təbii qazın verilməsi
mümkün olmayıb. 2011-ci ildə Nabur kəndində qazlaşma tam başa
çatdırılıb, abonentlər sayğacla təmin olunub. 2010-cu illə
müqayisədə 2011-ci ildə əhali qrupu üzrə 310 nəfər əlavə olaraq
təbii qazla təmin olunub.
2011-ci ildə rayona 11334, 8 min kub metr təbii qaz verilmiş dəyəri
111 faiz ödənilib. Eyni zamanda ümumi itkilər də 2010-cu ilə
nisbətən 10,2 faiz azalıb. Əhali üzrə ödəmə 108,2 faiz təşkil edib.
Hesabat dövründə qaz sayğaclarına 70 ədəd müxtəlif müdaxilə halları
aşkar edilib, 10355 manat cərimə hesablanıb.
Əhaliyə göstərilən rabitə xidməti sahəsində bir sıra işlər görülüb.
Belə ki, 107 ədəd yeni telefon çəkilişi olub, 512 nömrəlik ATS
quraşdırılıb. Lakin bu sahədə işlər çox zəif gedir. Şəhərin əksər
hissələrində və rayonun demək olar ki, heç bir kəndində
internet əlaqəsi mövcud deyildir. Rayonun kəndlərində telefon
xətləri elektrik dirəklərindən keçir ki, bu da insanların həyatı
üçün təhlükə yaradır.
Dövlət başçısının kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına
dövlət dəstəyi rayonda da öz müsbət nəticəsini verib. 2010-cu ildə
əkinçilərə 1618857 manat yardım verilib, 2011-ci ildə bu rəqəm
98530 manat artaraq 1717387 manata çatdırılıb. Bundan əlavə,
əkinçilərə 1556 ton güzəştli qiymətlə gübrə verilib. 2011-ci ildə
rayonda 40415 ton taxıl istehsal olunub və bu da 2010-cu ilə
nisbətən 13 min ton çoxdur. Adambaşına təxminən 1 tona yaxın taxıl
istehsal olunub.
Rayonda aqrar sahənin inkişafında Qobustan Bölgə Təcrübə Stansiyası
mühüm yer tutur. Stansiyada 2011-ci ildə 528 tondan çox taxıl
istehsal olunub. Hektardan məhsuldarlıq 24 sentner təşkil edib və
bu da əvvəlki ildəkindən 3,5 sentner çoxdur. 2011-ci ildə Bölgə
Təcrübə Stansiyasının fəaliyyəti ölkə rəhbərliyi tərəfindən də
yüksək qiymətləndirilib.
M.Hüseynzadə adına DKTİM MMC-də 2011-ci ildə 250 ha buğda, 50 ha
sahədə arpa əkinləri olunub. Müəssisədə 401,3 ton taxıl istehsal
edilib. İstehsal olunan məhsulun 236,3 tonu - bezostaya I buğda
sortu, 105 ton - Qobustan buğda sortu, 60 ton Cəlilabad - 19 arpa
sortu olub. İstehsal olunmuş toxumlar taxılçılıqla məşğul olan
sahibkarlara satılıb. Aparılmış məqsədyönlü işlər nəticəsində
müəssisədə məhsuldarlıq əvvəlki ilə nisbətən 5,4 sentner çox
olub.
Hesabat dövründə əkinçiliyin digər sahələrində də artım müşahidə
olunub. 2010-cu illə müqayisədə kartof istehsalı 294 ton, bostan
məhsulları istehsalı 108 ton, tərəvəz istehsalı 163 ton, meyvə
istehsalı 13 ton və üzüm istehsalı 8 ton artıb. Dəmyə torpaqlarda
üzümlüklərin salınması ilə əlaqədar rayon ərazisində 2000 hektara
yaxın üzümlüklərin salınması planlaşdırılıb və sahədə işlərə
başlanılıb. 2011-ci ildə iribuynuzlu heyvanların baş sayı 457 baş
artaraq 29070 başa, o cümlədən naxırda inəklərin baş sayı 41 baş
artaraq 11133 başa çatıb. Xırdabuynuzlu heyvanların isə baş sayı
1045 baş artaraq 184893 baş təşkil edib. Quşların baş sayında da
716 baş artım olmaqla 71990 baş təşkil edib. Arı ailələrinin sayı
40 ailə artaraq 1217-ə çatıb. Hesabat ilində ət istehsalı 78 ton
artaraq 5108 tona, süd istehsalı 222 ton artaraq 1552 tona, yun
istehsalı 4,5 ton artaraq 337,5 tona, yumurta istehsalı 90
min ədəd artaraq 7200 min ədədə çatıb.
Tərlan Nəsirli
Bakı-Qobustan-Bakı
(ardı var)
Yazı Azərbaycan Respublika sının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondu tərəfindən maliyyələşdirilən "Regionların sosial-iqtisadi inkişafının təşviq edilməsi" layihəsi çərçivəsində çap olunub.