Köhnə təkərlər ekologiya və sürücülər üçün əsl təhlükəyə çevrilir
16 Aprel 2013 08:43 (UTC+04:00)
Bu gün avtomobillərin ehtiyat hissələrininin satşını həyata keçirən
mağazalarda, eləcə də maşın bazarlarında hər növdə və hər ölçüdə
şinlər və ya təkərlər almaq mümkündür. Bəzi satış məntəqələrində
isə hətta işlənmiş təkərlər də almaq olar.
Lakin məsələnin maraqlı tərəflərindən biri istismarı artıq heç cür
mümkün olmayan təkərlərlə bağlıdır. Ölkəmizdə belə təkərlərin
utilizasiya həyata keçirilmədiyindən onlar ən yaxşı halda
yandırılır. Bu isə öz növbəsində ekologiyaya ciddi zərər vurur.
Bununla yanaşı, yuxarıda qeyd olunduğu kimi köhnə təkərlər həm də
alver məqsədi kimi istifadə olunur. Özü də təkcə yerli yox, həm də
beynəlxalq səviyyədə. Məsələn, yaponlar mövsüm dəyişdikcə işlənmiş
şinləri şimal qonşuları olan Rusiyaya satır, özlərinə isə
yenilərini alırlar. İstifadəyə yararlı olan işlənmiş malları almaq
istəyənlərin sayı yetərincə olduğuna görə, işlənmiş şinlərin
alqı-satqısı sivil forma alaraq bütöv bir sənayeyə çevrilib.
Ölkəmizdə də köhnə təkərlərin alveri ilə məşğul olanlar var. Lakin
belə şinlərə heç kim zəmanət vermir. İşlənmiş şinlərin ucuzluğu
alıcıları şirnikləndirir, onlar yeni şinlərdən orta hesabla 50%
ucuz satılır. Lakin onlar həm də təhlükə mənbəyinə çevrilir. Çünki,
yenidən istismar zamanı belə şinlər qəzaya səbəb ola bilir.
İstismaır heç cür mümkün olmayan təkərlərin isə utiliyzasiyası
yuxarıda qeyd olunduğu kimi problem olaraq qalır. Özü də
Azərbaycana çoxlu sayda avtomobillərin gəlməsi fonunda belə
təkərlərin də sayı artır.
Zibilliklərə daşınılan təkərlər isə çox yer tutduğundan yandırılır.
Təkərlərin tərkibi isə müxtəlif kimyəvi maddələrin qarışığından
ibarətdir. Elə bu səbəbdən də yandırılan təkərlərin tüstüsü insan
orqanizmi üçün ciddi təhlükədir. Atılan təkərlərin erroziyaya
uğraması uzun illərdən sonra gerçəkləşir. Əgər təkər erroziyaya
uğrayaraq torpağa qarışarsa, həmin torpaq yararsız hala düşür.
Təkərlərin yandırılması isə ekologiya üçün böyük təhlükə yaradır.
Bu halların qarşısını almaq üçün Avropa ölkələrində müxtəlif
üsullardan istifadə edilir. Bir sıra Avropa ölkələrində istismar
müddəti bitmiş təkərlər yığılaraq təkrar emal edilir. Araşdırmalar
göstərir ki, utilizasiyası sayəsində iqtisadiyyatda ciddi
irəliləyişlər əldə edilir. Məsələn, Almaniyada yol tikintisində
şinlərdən geniş istifadə olunur. Asfalt qatı bu zaman daha
uzunömürlü olur, həm də bu istiqamətdə daha az maliyyə vəsaiti
xərclənir. Gürcüstanda isə artıq avtomobil şinlərinin təkrar emalı
üçün zavod inşa edilib. Zavodun aylıq emal gücü isə 10 min tondur
və xammal olaraq hər ay 4 tondan çox kauçuk - rezin, 1 tona yaxın
dəmir məftillər emal edilir. Emal edilən kauçuk - rezinin 30 faizi
yerli tələbatın ödənilməsinə sərf edilir. Qalan 70 faiz isə Çin,
Türkiyə və İrana satılır. Hətta zavodun havaya buraxılan tüstü
tullantısını almaq üçün Yaponya şirkətləri Gürcüstana illik bir
milyon dollar təklif edir.
Azərbaycanda da yuxarıda qeyd edilən təcrübələrdən hər hansı
birinin tətbiqinə ehtiyac var. Maraqlıdır ki, ölkəmizdə bu qədər
tullantı təkər olduğu halda Azərbaycan mineral sular üçün istifadə
edilən kauçuk-rezini Gürcüstandan alır. Xatırladaq ki, Azərbaycan
vaxtilə Qafqazın ən böyük şin zavodlarına sahib olub. Bir zamanlar
böyük sayda şin istehsal gücü olan Bakı şin zavodu fəaliyyət
göstərib. Nəzərə alsaq ki, Sumqayıt və Gəncə kimi iri şəhərlərdə də
bu cür zavodlar fəaliyyət göstərib, deməli, bu gün Azərbaycan öz
daxili tələbatını ödəməyə və hətta rezin - kauçuk ixracını
gerçəkləşdirməyə qadirdir. Heasab olunur ki, bu istiqamətdə dövlət
tərəfindən konkret addım atılmalı, yaxul da özəl sektorun bu sahədə
stimullaşdırılması üçün müvafiq tədbirlər görülməlidir. Qeyd edək
ki, hazırda satışda yeni və bir qədər köhnə, kameralı və kamerasız,
radial və diaqonal, çıxıntılı və akvaprofilli şinlər vardır.
Avtomobil təkərlərinin necə olmasından onun yolda davamlılığı,
hərəkətin komfortluğu və sizin təhlükəsizliyiniz çox asılıdır. Bu
mənada mütəxəssislər hesab edir ki, avtomobillərə daha çox yeni
şinlər almaq məsləhətdir. Çünki onun istismar müddəti işlənmiş
təkərlərə nisbətən çox olur.