Vaşinqton və Moskva arasında Qarabağ gərginliyi
17 Aprel 2013 09:16 (UTC+04:00)
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həll prosesinin uzanması təkcə
Azərbaycan yox, regionda marağı olan bir sıra geosiyasi qüvvələr
üçün də sərfəli deyil. Bu sıraya ilk olaraq qərb ölkələri aiddir.
Çünki, bu münaqişə hər an alovlana bilər ki, bu da Qərbin regionda
geosiyasi, o cümlədən enerji maraqlarına ciddi hədə yarada
bilər.
Əksər ekspertlər isə hesab edir ki, münaqişənin həllinin tezləşməsi
üçün ilk olaraq ABŞ regionda fəallığını artırmalıdır. Yeri
gəlmişkən xatırladaq ki, bu günlərdə belə məlumat yayıldı ki,
Birləşmiş Ştatlar Dağlıq Qarabağ münaqişəsilə bağlı yeni strategiya
üzərində işləyir. Nüfuzlu "Vaşinqton tayms" qəzeti yazırdı ki,
dövlət katibi Con Kerri münaqişə ətrafında gedən prosesləri daha
dərindən izləyir və konkret təkliflər üzərində iş gedir:
"Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi çox mürəkkəb
problemdir və Birləşmiş Ştatları ciddi narahat edir. Ağ Ev
İsrail-Fələstin məsələsinə nə qədər həssas yanaşırsa, bu münaqişəyə
də eyni mövqedən baxır". Yeni dövlət katibi ötən ayın sonunda
Ermənistan prezidentin ünvanladığı məktubda münaqişə ətrafında
mövcud status kvonun qorunub saxlanmasının mümkünsüz olduğunu
diqqətə çatdırıb. Bu mənada məqalə müəllifinin qənaətincə, Kerri
senator olduğu dövrdə münaqişə ətrafında gedən prosesləri dərindən
izləyib: "Dövlət katibinin münaqişəyə xüsusi diqqət ayırması
Birləşmiş Ştatların bu məsələdə daha düzgün strategiya üzərində
işlədiyini deməyə əsas verir". Müəllif Minsk qrupunun
həmsədrlərindən biri - Rusiyann münaqişənin həllində tutduğu
mövqeni "ikiüzlü siyasət" adlandırıb. Bildirir ki, Kreml bölgədə
status-kvonun saxlanmasında ən çox maraqlı olan tərəfdir. Xüsusilə
Rusiyanın Ermənistanda hərbi baza yerləşdirməsini tənqid edən
müəllif Kremli münaqişə ətrafında vəziyyəti gərgin saxlamaqda
ittiham edir. İndi gözlənir ki, ABŞ-ın Qarabağ münaqişəsinin həlli
iləbağlı yeni təklifləri Rusiya tərəfindən mənfi qarışlanajaq.
Çünki, Moskva regionda təsir imkanlarını saxlamaq üçün Qarabağ
münaqişəsinin çözümündə maraqıl deyil.Digər tərəfdən indiyə qədər
Moskvanın vasitəçilik missiyasının fayda verməməsi fonunda Kreml
ABŞ-ın Qarabağ konfliktinin çözümünə töhfə verəcək addım atmasını
istəməz. Bu isə o deməkdir ki, ABŞ müvafiq addımlar atacağı halda
Vaşinqton və Moskva arasında Qarabağ gərginliyi yaranacaq. Lakin ən
azı öz maraqlarına görə ABŞ-ın belə bir addım atacağı
şübhəsizdir.
ABŞ-ın Azərbaycandakı səfəri Riçard Morninqstar da bu günlərdə qeyd
olunann xüsusda maraqlı açıqlamalar vermişdi: "Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin həllinə yönəlik səylərimizi artırmalıyıq". Səfir
ölkəsinin ATƏT-in Minsk Qrupu çərçivəsində Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin sülh yolu ilə birdəfəlik həlli üçün əlindən gələni
edəcəyini bildirib: "Bu münaqişənin necə məyusedici və mürəkkəb
olduğunu bilirəm. Belə olmasaydı, münaqişənin həlli 20 il vaxt
aparmazdı. Biz bu istiqamətdə öz səylərimizi artırmalıyıq. Mən
bilirəm ki, siyasi mövqeyindən, yaşından və digər göstəricilərindən
asılı olmayaraq Dağlıq Qarabağ münaqişəsi hər bir azərbaycanlı üçün
əhəmiyyətlidir və ağrılıdır. Mən və Minsk Qrupunun amerikalı
həmsədri Azərbaycan rəsmiləri ilə münaqişənin həllində irəliləyişə
nail olmaq üçün yeni ideyaların ortaya qoyulması istiqamətində
birgə işimizi davam etdirəcəyik".
ABŞ-ın "Heritage" Fondunun baş elmi işçisi Ariel Koen münaqişənin
həllini beynəlxalq güclərin mövqeyi, eləcə də regional reallıqlar
kontekstində təhlil edərək, Minsk Qrupunun həmsədrlərindən biri
olan ABŞ-ın bu istiqamətdə səylərinin artırmasına ehtiyac olduğunu
qeyd edir. Öz növbəsində, Mərkəzi Asiya-Qafqaz İnstitutunun sədri
Frederik Starr Cənubi Qafqaz regionunda sabitliyin bərqərar olması
naminə yeni yanaşmaların zəruri olduğunu vurğulayıb və bölgənin
gələcəyinin hər üç region ölkənin qarşılıqlı əməkdaşlığından asılı
olduğunu bildirib.
ABŞ Milli Kəşfiyyatının direktoru Ceyms Klepperin 2013-cü ildə
dünyada gözlənilən təhdidlərlə bağlı Konqresə göndərdiyi hesabatda
isə qeyd olunur ki, Ermənistanın Dağlıq Qarabağı işğal etməsi
nəticəsində Ermənistan və Azərbaycan arasında yaranmış münaqişə
potensial qaynar nöqtə olaraq qalmaqdadır. Hesabatda göstərilir ki,
artmaqda olan hərbi ritorika, tərəflərin qarşılıqlı etimadsızlığı
və təmas xəttində təkrarlanan zorakılıq halları anlaşılmazlıqlar
yaradır və vəziyyəti kiçik bir insidentdən belə daha da
kəskinləşdirə bilər.