Əfqanıstandan gələn tiryək təhdidi...
18 Aprel 2013 08:29 (UTC+04:00)
Məlum olduğu kimi Əfqanıstanda istehsal olunan narkotik vasitələrin
daşınmasında Azərbaycan ərazisindən də tranizit yer kimi istifadəyə
cəhdlər edilir. Araşdırmalara görə, narkotik vasitələr ölkəmizə üç
marşrutla daxil olur: Əfqanıstan-İran-Azərbaycan;
Əfqanıstan-Pakistan-İran-Azərbaycan və Əfqanıstan-Orta
Asiya-Türkmənistan-Azərbaycan.
Bu sahədə dördüncü marşrut Əfqanıstan-İran-Dağlıq Qarabağ üzrədir
və bu marşrut ilə narkotik vasitələr MDB və Avropa ölkələrinə
daşınır. Narkomanlığa və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə
qarşı mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının sədri Əli Həsənov bununla
bağlı bildirib: "BMT-nin rəsmi sənədlərinə düşməmiş dördüncü
marşrut isə Əfqanıstan-İran-Dağlıq Qarabağ xəttidir və biz
çalışırıq ki, bu marşrut BMT-nin rəsmi sənədlərinə düşsün. Bu
marşrut BMT-nin hesablamalarından kənarda qalır. Həmin narkotik
maddələr oradan həm Avropa, həm də MDB ölkələrinə daşınır".
Belə bir vaxtda isə Əfqanıstanın yaratdığı narkotik təhdidin daha
da böyüməsi gözlənir. Məsələ burasınaddır ki, Əfqanıstanda
fermerlər bol məhsul mövsümü ilə üzləşirlər. Amma BMT və dünya
rəsmiləri bayram etməyə tələsmir. Belə ki, söhbət tiryək
məhsulundan gedir. Helmənd vilayətində günəşli bir gündə fermerlər
tiryək məhsulunu yığmaqla məşğuldurlar. Üçüncü ildir tarlalarda
xaş-xaş boldur. Fermer Faiz Məhəmməd "Amerikanın səsi"nə
açıqlamasında qeyd edir ki, bundan xəcalət çəkmir. "Biz bu bölgədə
ən yoxsul insanlarıq. Əgər biz xaş-xaş becərməsək, ailəmizi
dolandıra bilmərik. Biz qarğıdalı və taxıl da əkirdik, lakin bu
məhsullar çox ucuz satılır, həmin gəlirlə dolanmaq olmur. Xaş-xaş
isə yaxşı gəlir gətirir".
Tiryəkin bəxş etdiyi var-dövlət ölkənin bərbad iqtisadiyyatı ilə
təzad təşkil edir.
Fermer Hacı Abdulla tiryək yetişdirilməsinin Taliban təzyiqləri
səbəbindən deyil, mənfəətli olduğuna görə çiçəkləndiyini deyir:
"Taliban bizə təzyiq göstərmir. Fermerlərin özləri xaş-xaşın
taxıldan qat-qat çox gəlir gətirdiyini bilir. Məsələn, biz 100 kq
qarğıdalını 1 dollar 89 sentə satırıqsa, xaş-xaşı 37 dollar 80
sentdən 94 dollar 57 sent arasında satırıq, bu isə əfqan puluna
çevirəndə 2000-dən 5000 arasında əfqaniyə bərabərdir. Böyük fərq
var, bu da fermerlərin xeyrinədir".
BMT-nin Narkotik Maddələr və Cinayət şöbəsi isə dünyada tiryək
təchizatının 90 faizinin Əfqanıstanda istehsal edildiyi barədə
xəbərdarlıq edir. BMT-dən Jan Luk-Lumehyu bunun yaxşı hal
olmadığını deyir: "Biz son onilliklərdə narkotik maddə alverinin
xeyli artdığını müşahidə etmişik. Mən deyərdim ki, tiryək
hasilatının artması bizim öz işimizdə iflasa uğradığımızı
göstərib". Lumehyu fermerlərin yalnız tiryək yetişdirdiyini deyil,
həm də onların özlərinin istifadə etdiyini deyir: "Narkomaniya
Əfqanıstanda ən böyük problemdir. Hal-hazırda ölkədə bir milyon
istifadəçi var və bu da sağlamlığa böyük təhlükədir. Bunun cavabını
kim verəcək?" Helmənd vilayətində xaş-xaş yetişdirən fermerləri isə
bu sual maraqlandırmır, onlar ailələrini dolandırmaq üçün başqa
yollarının olmadığını deyirlər.
Əfqanıstandan Azərbaycana gətirilən əsas narkotik maddə də məhz
tiryəkdir. Azərbaycan hökuməti öz nəzarətindəki sərhədlərdə
narkotik idxalını azaltmağa nail olsa da, nəzarət edə bilmədiyi
regionun əsas narkotik axını ordan baş verir.
Hələlik isə bir məsələdqiqdir ki, bütün dünya ölkələri üçün
getdikcə daha ciddi bəlaya çevrilən narkomaniya problemi Azərbaycan
üçün də aktualdır. Bunu şərtləndirən əsas səbəblərdən biri narkotik
qaçaqmalçılarının Azərbaycan ərazisindən tranzit məkan olaraq
istifadə etməyə çalışmalarıdır. Daha bir mühüm məqam isə aparılan
mübarizəyə, maarifləndirmə işlərinə rəğmən, ölkəmizdə narkotik
maddələrin aludəçilərinin sayının artmasıdır. Aparılan digər
araşdırmalara görə, ölkəmizdə narkomanlar tərəfindən heroin və
tiryəkdən daha çox istifadə olunur.