Avro Azərbaycan üçün yenidən təhdid yaradır
26 Aprel 2013 08:21 (UTC+04:00)
Avropada getdikcə dərinləşməkdə olan iqtisadi böhran gözlənildiyi
kimi dollardan sonra dünyanın ikinci nömrəli valyutası sayılan
avronun mövqeyini də sürətlə sarsıtmaqdadır. Hətta iş o yerə çatıb
ki, inkişaf etməkdə olan ölkələrin bir çoxu öz avro ehtiyatlarını
satmağa və onu başqa valyutalarla əvəzləməkdədirlər.
Beynəlxalq Valyuta Fondunun məlumatlarına görə, təkcə ötən il
inkişaf etməkdə olan ölkələrin bankları tərəfindən 45 milyarddan
çox avro satılıb. Elə bu amilin özü də avronun sürətlə dəyərdən
düşməsində az rol oynamır. Cari ild isə valyuta ehtiyatlarında
avrodan xilas olmaq istiqamətində bir sıra dövlətlər tərəfindən
daha intensiv addımlar atılmaqdadır. Harvard Univesitetinin
mütəxəssisi Cefri Frenkel də qeyd edir ki, o, avronun heç bir
perspetivini görmür.
Ekspertlər isə hesab edir ki, valyuta ehtiyatlarının təxminən 30
faizi avroda saxlanan Azərbaycan da Avropa valyutası ilə
siyasətində yeniliklər etməlidir.
Avropada həll edilə bilməyən borc böhranı tezliklə avrozonanın
dağılacağı barədə proqnozları gündəmə gətirir. Bəzi ekspertlər isə
hətta irəli gedərək bu ili avro üçün son il sayırlar. Sözügedən
pula qarşı Avropanın özündə də narazılıqlar artır. Məsələn, ötən ay
Almaniyada yaradılan yeni siyasi partiyanın bircə əsas məqsədi var:
o, avroya siyasi üsyan edir və avroya müharibə elan edir. Partiyanı
yaradan təşəbbüs qrupu yüksək səviyyəli iqtisadçılardan və
akademiklərdən ibarətdir. Onlar avrodan təəsüflərini bildirirlər və
milli pullara qayıtmağa və yaxud bir neçə güclü ölkəni birləşdirən
pul birliyinə çağırırlar.
Hazırda avro məkanına 17 ölkə daxildir. Təkcə Avropada avrodan
gündə 334 milyon adam istifadə edir.
Almaniyanın yeni siyasi partiyasını yaradanlar isə təklif edirlər
ki, vahid pul birliyini Avropanın sağlam iqtisadiyyatlı ölkələri
ilə yaratmaq lazımdır, məsələn, Almaniya bu birliyi Avstriya,
Finlandiya və Niderlandla yarada bilər. Yeni partiyanı yaradanlar
Almaniyanın aparıcı iqtisadçılarıdır. Onlar hesab edirlər ki, heç
bir ölkə digər ölkənin borcunu öz üzərinə götürə bilməz və Avropa
Sabitlik Mexanizmi adlı fond buraxılmalıdır. Xatırladaq ki,
Yunanıstanın borcunun çox hissəsini Almaniya öz üzərinə götürür,
həmin sabitlik fondunun isə 27 faizini tək Almaniya verir. Avronu
tərk etmək avrozonada, o cümlədən Almaniyada yeni ideya deyil. Bir
vaxtlar avronun böyük təşəbbüskarı olan almanlar indi avronu
qorumağın xərclərindən getdikcə daha çox narahat olurlar. ZDF
televiziyasının bu yaxınlarda keçirdiyi sorğuda respondentlərin 50
faizi hesab edir ki, onların ölkəsi üçün avrosuz daha yaxşı
olardı.
Onu da bildirək ki, avrozonadaki böhran Azərbaycanın iqtisadi
maraqlarına uyğun deyil. Çünki bütün hallarda Avropa Biliyi
Azərbaycanın əsas tərəfdaşlarından biridir. Azərbaycanın xarici
valyuta dövriyyəsinin 65 faizi Avropa Birliyinin payına düşür.
Avrozonanın və eləcə də Avropa Birliyinin neftin dünya bazarında
qiymətinin müəyyənləşməsində böyük təsirləri var. Çünki, Avropa
Birliyi dünya bazarında ikinci ən böyük neft alıcısıdır. O baxımdan
Azərbaycan Avropa Birliyində böhranın dərinləşməsində maraqlı
deyil. Eyni zamanda o da faktdır ki, avrozonadaki böhran Azərbaycan
iqtisadiyyatına birbaşa təsir göstərmir. Sadəcə, bu, avronun
məzənnəsinin aşağı düşməsi nəticəsində avro ilə saxlanılan dövlət
rezevrlərinin dəyərlərinin müəyyən qədər azalmasına təsir göstərir.
Amma bütövlükdə Avrozonadakı böhranın Azərbaycana birbaşa təsiri
yoxdur. Çünki Azərbaycan səhm bazarı Avropa Birliyinin səhm
bazarına inteqrasiya olmayıb. Azərbaycan qiymətli kağız bazarına da
avrozonadaki böhran hələlik birbaşa təsir göstərmir. Amma böhran
dərinləşərsə, neftin dünya bazarında qiymətinin aşağı düşməsinə,
Avropa Birliyinin idxal potensialının azalması kimi təsirlərə malik
olacaq. Bu isə ölkəmizə də təsir deməkdir. Məsələn, Avropa Birliyi
neftə olan tələbatın formalaşmasında bilavasitə iştirak edir.
Məlumdur ki, neft istehlakına görə, Avropa dünyada ikinci qitədir.
Eyni zamanda Avropa Birliyindəki böhranın aradan qalxmsı, avronun
məzənnəsinin möhkəmlənməsinə gətirib çıxaracaq ki, bu da
Azərbaycanın avro ilə saxlanılan rezervlərinin dəyərinin artmasına
şərait yaradacaq.