Azərbaycan manatı İranda yenə bahalaşır
3 Aprel 2012 19:45 (UTC+04:00)
İndi Azərbaycan manatı ilə daha çox məhsul almaq mümkündür
Cənub qonşumuzun getdikcə daha sərt beynəlxalq sanksiyalara məruz
qalması Azərbaycanın cənub sərhədlərində də hiss olunmaqdadır.
Məsələ burasındadır ki, İrandan qayıdan yerli sakinlərin dediyinə
görə, gömrükdə adamları ciddi şəkildə yoxlayırlar. İran tərəfi
artıq böyük həcmdə ərzaq və kənd təsərrüfatı məhsullarını
Azərbaycana buraxmır.
Quş əti, şəkər tozu, un, qənd, kişmiş və sair ərzaq məhsullarının
Azərbaycana gətirilməsinə isə qadağa qoyulub. Deyilənlərə görə, bu
qaydanı pozanlar İran gömrüyündə cərimə olunurlar və həmin dəqiqə
həbs edilirlər. Cərimə ödənildikdən sonra məhkəmə yolu ilə azad
olunurlar.
İran tərəfinin belə addım atmasına əsas səbəb isə burada ərzaq
məhsullarının bahalaşmasıdır. Manatla müqayisədə, bir ay bundan
əvvəl 1 manat 1600 tümən idisə, indi bu göstərici 2300 tümən olub.
Qeyd edək ki, İranda manatla dolların kursu təxminən bərabər
götürülür. Bu səbəbdən də tümən dəyərdən düşdüyünə görə qiymət
fərqi Azərbaycanın xeyrinə dəyişir.
İndi yerli sakinlər çəkisi 10 kiloqramdan artıq olmamaq şərti ilə
İrandan əsasən pendir, makaron, qarğıdalı yağı gətirirlər.
Sərhədyanı ərazidə yerləşən mağazalarda əvvəlki aylara nisbətən
İranda istehsal olunan mallar azdır. Mağaza sahibləri deyir ki,
İrandan gətirilən mallar artıq qiymətdə sərf etmir. Üstəlik həm də
keyfiyyəti aşağıdır.
Qeyd olunduğu kimi, İranda bütün ərzaq məhsullarının qiyməti
qalxır. Məsələn, az əvvəl toyuğun bir kiloqramını 1 manat 50 qəpiyə
alırdılarsa, indi 2 manata qalxıb. Ət və başqa məhsulların qiyməti
də qalxır. Beləliklə, İranda iqtisadi vəziyyət gərginləşir. Bu
vəziyyət sərhədyanı ərazilərdə yaşayan vətəndaşlarımıza da təsir
edir. Bizim vətəndaşların sərhəddə gediş-gəlişi azalıb.
Araşdırmalara görə, əgər əvvəllər gündə Azərbaycan tərəfə İranın
100 yük maşını gəlirdisə, indi gündə heç 10-15 maşın gəlmir.
Sərhədyanı rayonlarda bildirilir ki, Siyəzən və başqa rayonlardan
gətirilən toyuğun kiloqramı 3 manatdır, İrandan gətirilən toyuğun
kiloqramını isə 3 manat 20 qəpiyə satırlar.
Yerli hakimiyyət orqanları isə bu məsələdə elə də problem
görmürlər. Astara Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının iqtisadi
məsələlər üzrə müavini Xanverdi Şirinov məsələ ilə bağlı "Azadlıq"
radiosuna deyir ki, İrana alverə gedən insanların çoxu kənd
sakinləridir.
İqtisadçı Vidadi Mirzəyev də İran tüməninin dəyərdən düşməsini
müşahidə etdiyini deyir. Onun dediklərinə görə, indi Azərbaycanın
sərhədyanı rayonlarındakı qara bazarda İran pullarını dəyişən
adamlar artıq yoxdur. Üstəlik adi vətəndaşlar belə İran valyutasını
özündə saxlamağa risk etmirlər, bu pul etibarlı deyil: "İran tüməni
alıcılıq qabiliyyətini itirir. Bu özünü açıq şəkildə göstərir. Son
məlumatlara əsasən, İran tüməninin 1 dollara nisbəti 2300-2500
arasında fərq edir. İran banklarına iranlıların inamı azalıb.
Baxmayaraq ki, İran qızılı ehtiyatda saxlayır. Lakin onu satmaq
məcburiyyətindədir. Bu onu göstərir ki, böhranın qarşısını ala
bilmir. İran vətəndaşlarından qəbul edilən bank əmanətləri, yəni
depozitlər 25 faizlə ödənilirdi. Sonra 8 faizə saldılar. Gördülər
ki, vətəndaşlar kütləvi şəkildə narazılıq edirlər, əmanətlərini
banklardan götürürlər, buna görə də onlar əmanətlərin dərəcəsini 12
faizə qaldırdılar. Bu da kömək etmədi. Vətəndaşlar əmanətlərini
banklardan götürürlər".
Vidadi Mirzəyev deyir ki, iqtisadi böhran yaşanan ölkədə istehlak
mallarının qiymətinin qalxması, ərzaq və digər yeyinti
məhsullarının qıtlığı adi hala çevrilir. İran bunun qarşısını
almağa çalışır: "Son günlər İrandan Azərbaycana, demək olar ki,
mallar buraxılmır. Kənd təsərrüfatı, yeyinti məhsulları heç birisi
buraxılmır. İranda böhran artdıqca Azərbaycan manatı dəyərli olur.
Azərbaycan manatı İran tüməninə nisbətən daha qiymətli olur. İranda
yeyinti məhsullarının qiyməti İran pulu ilə qalxır, Azərbaycan
puluna nisbətən ucuzlaşır. Azərbaycan manatı ilə daha çox məhsul
almaq mümkündür. Bu böhranın göstəricisidir".
İqtisadçı deyir ki, manatın davamlılığı ABŞ dollarından asılıdır.
Həm ABŞ dolları həm də Azərbaycan manatı İran Astarasında eyni
qiymətə alınır. Müstəqil iqtisadçıların fikrincə, İranda
qiymətlərin artmasının səbəbini Azərbaycandan gələnlərin üstünə
atmaq heç də doğru deyil. Əsl səbəb İranın ciddi sanksiyalarla
üz-üzə qalmasıdır.
Əsgər CAVADOV