Virtual marşrut real olacaq

24 Oktyabr 2014 09:05 (UTC+04:00)

Yəqin ki, tezliklə biz əsl reallığı sünilikdən fərqləndirə biləcəyik. Buna texnologiya sahəsində son nailiyyətlər imkan yaradıb. Belə ki, Yaponiyanın NTT docomo şirkəti smartfona birləşdirilən "Yubinavi" kompüter eynəkləri buraxıb. Yenilik naviqator vasitəsilə qoyulmuş marşrutu real vəziyyətə salmağa imkan verir. Istifdəçiyə naviqasiya əlavəsində məqsəd qoymaq kifayətdir ki, o, qarşısında real peyzajın çəkildiyi dəqiq marşrut xəttini görsün. Eyni zamanda siz qulaqcıqlar vasitəsilə haraya dönməyi və obyektə kimi nə qədər məsafə qaldığını eşidə biləcəksiniz. Bu, heç bir problem olmadan təyinat yerinə çatmağa imkan verəcək.

Başqa bir Yaponiya şirkəti Seiko Epson virtual reallığın hazırlanmasında daha irəli gediblər. Onlar istənilən virtual obyektləri real təsvirlərə sala bilən eynəklər hazırlayıb. Bu yolla, istifadəçi özü kompüter oyunları modelləşdirə biləcək. Və virtual personajlar ekranda yox, sizin mənzilin interyerində hərəkət edəcəklər.

Eynəyin daha bir funksiyası vardır- o, audiopıçıltı ilə də danışa bilər. Belə ki, yenilik vasitəsilə reseptə baxmadan yeni xörəklər də hazırlamaq olar. Müəlliflər hesab edirlər ki, sonralar, yəqin ki, video və səs təlimatları müxtəlif kağız təlimatlarını əvəz edəcək.

Artıq çoxdan təkcə audiovizual hissiyyatı yox, həm də toxunulma hislərini ötürməyə imkan verən texnologiyalar üzərində işlənilir. Məsələn, siz virtual reallığı manipulyasiya edən vaxt öz əllərinizi görə biləcəyiniz virtual qaçış cığırı və sensorlu əlcəklər vardır. Amma virtual obyektləri fiziki baxımdan hiss etmək bu yaxınlara qədər problem olub...

Bu boşluğu xüsusi Dexmo F2 əlcək-ekzoskelet prototipi üzərində işləyən Dextra Robotics şirkəti doldurub. Əlcəklər virtual obyektlərə "toxunan" zaman barmaq hərəkətlərinə əsl əşyaya toxunulan vaxt hiss edilən hissiyyata bənzər müəyyən müqaviməti təqlid edir. Bunun üçün barmaqların hər birinə kompüterə birləşdirilmiş xüsusi ötürücü (sensor) bərkidilir. Əlcək barmaqların hərəkətini izləyir və onlar vasitəsilə sizin əlinizin təsvirini monitorda koordinasiya edir.

Amma bu variant hər şeydən əvvəl videooyunlar həvəskarları üçündür. Bəs bu cür texnologiyalar daha ciddi fayda verə bilirmi? Məsələn, yeni növ protezlər əlləri amputasiya olunmuş əlillərə əşyaların strukturunu hiss etməyə imkan verir.

Son vaxtlar beyindən verilən siqnalların ötürücülərə daxil olması ilə hərəkəti başa çatdırmağa kömək edən əl neyroprotezləri hazırlanıb. Ancaq onlar hələlik süni əlin toxunduğu obyekti identifikasiya edə bilmir.

Yeni versiyada bilək nahiyəsində canlı toxumaya təmas nöqtələri olan elektrodlar implantasiya olunur. Obyektlə təmas vaxtı siqnallar protezin sensorlarına ötürülür, sonra isə xüsusi alqoritm vasitəsilə beynin "oxuya" bildiyi müxtəlif intensivlikli elektrik impulslarına çevrilir.

Hələlik virtual reallıq yaradan sistemi yalnız laboratoriya şəraitndə sınaqdan keçrirlər. Sınaqçılardan biri İqor Spetiç iki il yarım ərzində bağlı gözlərlə protezin köməyi ilə pambıq, sumbata və kağız kimi materialları bir-birindən fərqləndirməyi öyrənib. Yəqin ki, yenilik portativ variantda yalnız tam təkmilləşdirildikdən – beş ildən sonra buraxılacaq.

Toxunma hissiyyatı təkcə insanalara deyil, həmçinin robotlara da xasdır. Bunu yeni tip ötürücü hazırlayan Massaçusets Texnologiya İnstitutunun mütəxəssisləri sübut ediblər. İş ondadır ki, sənaye robotları yeri dəqiq qeydə alınmış obyektlərlə manipulyasiya edə bilir. Amma bu yaxınlara kimi onlar, deyək ki, fəzada sərbəst şəkildə asılı olan obyektlərlə manipulysiya edə bilmirdi. Tutma qabiliyyətinə malik olan robota quraşdırılmış GelSight ötürücüsü ona havada sərbəst şəkildə asılı olan USB-naqili tutmağa və onu müvafiq yerə qoymağa imkan verir. Yenilik sentyabrda Çikaqoda "ağıllı" robot və sistemlər üzrə keçirilən Beynəlxalq konfransda nümayiş etdirilib.

Mexaniki prinsip üzrə işləyən digər ötürücülərdən fərqli olaraq GelSight optik sistemdən, həmçinin toxunma siqnalını vizual siqnala çevirərək obrazları tanıyan alqoritmlərdən istifadə edir. O, bir tərəfi metallaşdırılmış boya ilə örtülü olan şəffaf sintetik rezindən ibarətdir. Son modifikasiyada ötürücü divarları tərəflərdən birində yerləşən işıq diodları şüasını buraxan plastik kiçik kubun içərisində yerləşdirilib. Elə orada videokamera da quraşdırılıb.

Obyektə toxunan vaxt rezin təbəqə materialların işıq əksetdirici xüsusiyyətlərini qaydaya salaraq deformasiya olur. Alqoritm işığın intensivliyində artıb-azalmanı qeydə alaraq üçölçülü büküş strukturu və obyektin səthində çökəklik yaradır. Bu cür sistem hətta çəkmə imkanı aşağı olan kamera ilə insan barmağından 100 dəfə həssasdır. Buradan belə nəticə çıxarmaq olar ki, perspekrivdə kompüter texnologiyaları, virtual reallıq bizə dünyanı bizim indi dərk etdiyimizdən daha dolğun və aydın hiss etməyə imkan verəcək.