Bu gün maliyyə baxımından Azərbaycanın hər hansı problem
yaşamadığı, əksinə kreditor və investor bir ölkəyə çevrilməkdə
olduğu danılmaz həqiqətdir. Artıq bir sıra ölkələrə böyük həcmdə
kreditlər verən Azərbaycan, həmçinin Avropada, bir çox MDB
dövlətlərində fəal investor kimi çıxış edir. Bu istiqamətdə Dövlət
Neft Şirkətinin (ARDNŞ) və Azərbaycan Dövlət Neft Fondunun (ARDNF)
daha fəal olduğu da aydın nəzərə çarpır.
Bunu sözügedən qurumların fəaliyyəti də aydın nümayiş etdirir.
Dövlət Neft Fondunun icraçı direktoru Şahmar Mövsümov qeyd
edilənlərlə bağlı bildirir: "Fond aktiv investisiya
fəaliyyəti göstərir və 2012-ci ildən fond aktivlərini qızıla,
daşınmaz əmlaka, yüksək likvidli səhmlərə yerləşdirməyə başlayıb.
Bununla yanaşı, yeni neft-qaz emalı və neft-kimya kompleksinin
tikinti layihəsinin miqyasını və onun Azərbaycan üçün əhəmiyyətini
nəzərə alaraq ARDNF onun həyata keçməsi üçün maliyyə dəstəyi
göstərməyə hazırdır".
Xatırladaq ki, Bakı şəhəri yaxınlığında, Ələtdə yeni neft-qaz
emalı və neft-kimya kompleksinin inşası nəzərdə tutulur və
onun 2020-ci ildə işə salınması gözlənilir. Dövlət Neft
Şirkətinin neft-qaz və neft-kimya layihəsi məsələləri üzrə
departamentinin rəis müavini Şamil Həkimov bununla bağlı bildirib:
"Kompleks neft emalı zavodu, qaz emalı zavodu, neft-kimya zavodu və
istilik mərkəzindən ibarət olacaq. Kompleks mərhələli şəkildə
həyata keçiriləcək. Birinci mərhələdə qaz emalı zavodunda işlərin
sürətləndirilməsi nəzərdə tutulur".
O qeyd edib ki, 2012-ci ildə zavodun layihələndirilməsinə
başlanacaq, 2017-ci ildə isə qaz emalı zavodu işə salınacaq: "Neft
emalı zavodu və neft-kimya kompleksinin layihələndirilməsinə
2012-ci ildə başlanacaq. 2018-ci ilə qədər neft-kimya zavodunun
əsas hissəsinin başa çatdırılması nəzərdə tutulur. 2020-ci ildə isə
bütövlükdə kompleks işə düşəcək".
Ş.Həkimovun sözlərinə əsasən, qaz emalı zavodunun emal gücü ildə 10
milyard kubmetr olacaq: "Emal üçün Azərbaycanın qaz və neft-qaz
yataqlarından hasil edilən təbii və sərt qazları qəbul edəcək.
Gələcəkdə zavodun gücünün 15 milyard kubmetrə çatdırılması nəzərdə
tutulur. Neft emalı zavodu ildə 10 milyon ton xam neftin emalını
təmin edəcək.
Zavodda 70% Şirvan, Neft daşları və Suraxanı yataqları neftlərinin
qarışıqlarından, 30% isə "AzəriLayt" markalı neftdən ibarət qarışıq
istifadə olunacaq. Zavodda alternativ xammal qarışığı da nəzərdən
keçirilib. Həmin qarışıqda Rusiyanın və Qazaxıstanın nefti də
istifadə ediləcək".
Ekspertlər qeyd edir ki, Avropada iqtisadi tənəzzülün dərinləşdiyi
bir vaxtda buraya böyük həcmdə sərmayə yatırmaq təhlükəlidir. Bu
səbəbdən də Azərbaycan milyardlarla dollar sərmayəni ölkə daxilində
yatırmağı indi daha məqbul hesab edir.
Xatırladaq ki, hazırda Avropada borc böhranı yaşanır. Bu da dünya
maliyyə bazarlarına ciddi şəkildə mənfi təsir edir. Qeyri-sabit
vəziyyətin nə vaxta qədər davam edəcəyi isə məlum deyil. Bu
səbəbdən də elə Dövlət Neft Fondu səhmlərin alışı istiqamətində
gözləmə mövqeyi tutub. İqtisadçı ekspertlər xatırladır ki, bu vaxta
qədər Dövlət Neft Fondu vəsaitlərini daha çox Amerika Birləşmiş
Ştatlarının federal istiqrazlarının alınmasına yönəldib. Lakin
Amerikada da özünü göstərən iqtisadi problemlər göstərir ki, bu tip
böhranlardan dövlət istiqrazları belə sığortalanmayıb. Bu səbəbdən
hesab edilir ki, Dövlət Neft Fondu aktivlərin idarə edilməsi
ilə bağlı yeni strategiyaya keçməlidir. Düzdür, fond
aktivlərini qızıla, daşınmaz əmlaka, yüksək likvidli səhmlərə
yerləşdirməyə başlayıb. Lakin aktivlərin idarəçiliyi ekspertlərə
görə daha genişmiqyaslı olmalıdır.
Bütün hallarda idarə olunan vəsaitlər əlavə gəlir gətirməlidir. O
baxımdan fondun yeni investisiya strategiyası işləyib hazırlaması
olduqca vacibdir. Həmin strategiyada vəsaitlərin necə
yerləşdirilməsi, yığım, yoxsa investisiya formasında saxlanılması,
hansı hissəsinin yığıma, hansı hissəsinin isə investisiyaya
yönəldilməsi məsələlərinə diqqət yetirilməlidir. Fondun investisiya
strategiyası dünya bazarında baş verən proseslərin sonradan nəzərə
alınmasını deyil, öncədən proqnozlaşdırılması, qlobal
tendensiyaların təyin edilməsi üzərində qurulmalıdır. Əks-halda
fondun investisiya siyasəti vəsaitlərin idarə olunmasından əldə
edilən gəlirlərin artımına imkan verməyəcək.
Ekspertlərin fikrincə, fondun qısamüddətli deyil, uzunmüddətli
investisiya strategiyası olmalıdır. Bu strategiya vəsaitlərin idarə
olunması ilə bağlı müxtəlif alternativləri müqayisə etmək və daha
uyğununu seçmək imkanı verməlidir. Artıq bu istiqamətdə müəyyən
addımlar atılır. Fondla yanaşı, ARDNŞ də fəal investisiya siyasəti
həyata keçirməyə indi daha çox diqqət yetirməyə başlayıb. Bu şirkət
tərəfindən Azərbaycandan neft və qaz ixracı şəbəkəsi yaradılıb və o
uğurlu fəaliyyət göstərir. Həmçinin Azərbaycan qazının Avropaya
daha sərfəli ixrac variantları öyrənilir. Bundan başqa, ötürmə
qabiliyyəti 60 milyard kubmetr və daha da artırılma imkanları
olan TANAR layihəsinin reallaşdırılması planlaşdırılır.
ARDNŞ Türkiyədə aktiv fəaliyyət göstərir, yeni NEZ tikir,
"Petkim" kompleksi hesabına Türkiyənin neft məhsulları bazarında
payını 40%-ə qədər artırmağı planlaşdırır. Həmçinin şirkət
Gürcüstanın qaz bazarının 75%-nə nəzarət edir, Ukrayna, İsveçrə,
Rumıniya və digər ölkələrdə fəaliyyətini aktiv surətdə inkişaf
etdirir".
Səməd CƏFƏROV