Banklarda ipoteka krediti üçün pul tapılmır
25 Sentyabr 2012 08:08 (UTC+04:00)
İpoteka kreditlərinin şərtlərinin
sadələşdirilməsinin zəruriliyi barədə rəsmi səviyyədə də çoxdan
fikirlər səsləndirilməsinə baxmayaraq, bu istiqamətdə hələ ki,
konkret addımlar atılmayıb. Nəticə isə ondan ibarətdir ki, həm
indiki şərtlər, həm də ayrılan maliyyə vəsaitinin azlığı üzündən bu
kredit vasitəsilə ev alanların sayında azalma qeydə
alınmaqdadır.
Belə ki, əhaliyə verilən ipoteka kreditlərinin həcminin azalması
fonunda ipoteka krediti ilə ev alanların sayı da xeyli aşağı düşüb.
Milli Məclisdə hesab edirlər ki, ipoteka üçün hazırki büdcədə
nəzərdə tutulan məbləğ çox azdır. Ona görə də, gələn ilin
büdcəsində bu istiqamətə yönələcək vəsait mütləq
artırılmalıdır.
Komitənin üzvü, millət vəkili Əli Məsimlinin fikrincə, hazırki
büdcədə nəzərdə tutulan 20 milyon manat ölkədə ipoteka kreditlərinə
olan tələbatı ödəmir. Rəsmi məlumatlardan da görünür ki, ölkədə
əhaliyə verilən ipoteka kreditlərinin həcmi azalıb. Avqust ayında
İpoteka Fondunun xətti ilə 3,24 milyon manatlıq ipoteka krediti
verilib ki, bu da iyul ayı ilə müqayisədə 27% azdır. İyulda bu
rəqəm 4.44 milyon manat olub. Ümumilikdə isə yanvar-avqust ayları
ərzində verilən ipoteka kreditlərinin məbləği 42,51 milyon manat
təşkil etsə də, bu ötən ilin eyni dövrü ilə nisbətdə 30,7% aşağı
göstəricidir.
Əmlak bazarı üzrə ekspertlər bildirirlər ki, son vaxtlar ipoteka
kreditləri ilə ev alanların sayında da azalma müşahidə olunur. Əsas
səbəb kimi isə bankların ipoteka kreditlərini verməməsi göstərilir.
Rieltorlar Assosiasiyasının prezidenti Vəfadar Axundovun sözlərinə
görə, 2-3 aydır ipoteka ilə ev almaq istəyən, girov üçün ev də
tapan adamlar var. Ancaq bank kredit vermir. Çünki ipoteka üçün
vəsait çatışmır. Onun fikrincə, ayrılan vəsait artırılsa, yaxşı
olar. Xatırladaq ki, ümumilikdə ipoteka kreditləşməsinin
başlanmasından indiyədək İpoteka Fondunun xətti ilə verilən ipoteka
kreditlərinin həcmi 388,05 milyon manata bərabərdir.
Məlumatlara görə, Milli Məclisin payız sessiyasında İpoteka
kreditlərinin sadələşdirilməsi ilə bağlı məsələ müzakirəyə
çıxarılacaq. Milli Məclisin İqtisadi siyasət komitəsinin üzvü Vahid
Əhmədov bununla bağlı bildirib: "İqtisadi siyasət komitəsində
2013-cü il dövlət büdcəsi haqqında müzakirələr aparılan zaman bu
məsələnin yenidən gündəmə gətirilməsi və gələn il üçün dövlət
büdcəsindən İpoteka kreditləri üçün daha çox vəsaitin ayrılması
təklifini vermişəm. Parlament payız sessiyası işə başladıqdan sonra
bu məsələ gündəmə gətiriləcək".
Onun sözlərinə görə, İpoteka krediti dünyada ən çox inkişaf etmiş
kredit formasıdır. İnsanlar özlərini mənzillə təmin etmələri üçün,
bu kredit formasından daha çox istifadə edirlər: "Milli Məclisdə
2006-cı ildə İpoteka kreditləri ilə bağlı qanun layihəsini qəbul
edəndə bu vacib qanun kimi qəbul edildi. Sonradan ölkə başçısının
tapşırığına əsasən, bu qanunda müəyyən dəyişikliklər olundu. Amma
təssüflər ki, İpoteka kreditlərinə hər il dövlət büdcəsindən
ayrılan məbləğlər azaldılır. Amma biz hər zaman bu kreditlərə
dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitin artırılmasını tələb etmişik və
bir aralar Mərkəzi Bankın idarə heyətinin sədri Elmar Rüstəmov da
bizə dəstək verdi. Amma müəyyən səbəblərə görə, bu məsələ sözdə
olaraq qalır və heç bir iş görülmür. Hesab edirəm ki, İpoteka
kreditlərinin sadələşdirilməsi ilə bağlı payız sessiyasında yenidən
gündəmə gətiriləcək və bu məsələninin müəyyən qədər həllinə nail
olacağıq".
V.Əhmədov vurğulayıb ki, hazırda İpoteka kreditlərinin şərtlərinin
dəyişdirilməsi Azərbaycan hökumətində baxılır: "Hesab edirik ki,
ümumiyyətlə, ipoteka kreditlərinin ilkin şərti faizsiz və ya cüzi
fazilə vətəndaşlara verilməlidir. Həmçinin ilkin ödəniş məsələsi
aradan qaldırılmalı, vətəndaşlara verilən məbləğ artırılmalı və
tələb olunan sənədlərin sayı azaldılmalıdır".
Mütəxəssislər də deyir ki, ipoteka şərtləri kifayət qədər əlverişli
deyil və regionlara ümumiyyətlə, çox az gedib çıxır. Məlumat üçün
bildirək ki, Azərbaycanda ipoteka kreditlərinin verilməsinə 2006-cı
ildən başlanıb. Hazırda Azərbaycan İpoteka Fondu tərəfindən adi və
güzəştli, başqa sözlə, sosial ipoteka kreditləri verilir. Adi
ipoteka kreditləri illik 8 faizlə 25 il müddətinə verilir ki, bu
zaman məbləğin ən azı 20 faizi əvvəlcədən ödənməlidir. Bu kreditin
maksimum məbləği 50 min manatdır. Gənc ailələr, elmi dərəcəsi
olanlar, hərbçilər, müharibə iştirakçıları kimi imtiyazlı şəxslərə
nisbətən yüngül şərtlərlə verilən sosial ipoteka krediti 30 il
müddətinə, illik 4 faizlə, ümumi məbləğin 15 faizi əvvəldən
ödənməklə verilir. Bu kreditin maksimum məbləği isə 35 min
manatdır.
Müqayisə üçün bildirək, qonşu ölkələrdə ipoteka kreditlərinin faizi
kifayət qədər aşağıdır. Məsələn, Gürcüstanda ipoteka 4 faizlə,
Türkiyədə 3,7 faizlə, Rusiyada isə 3 faizlə verilir. Avropa
ölkələrində isə bu rəqəm daha da aşağıdır. Belə ki, bu ölkələrdə
ipoteka faizi 1,3 faizdən başlayır və yalnız az sayda Avropa
ölkəsində bu göstərici 4 faiz təşkil edir. Onu da bildirək ki, bu
günlərdə Rusiyada hökumət ipoteka kreditlərinə görə faiz
dərəcəsinini 5-6 faizə endirmək qərarına gəlib. Azərbaycanda bu
istiqamətdə iş aparıldığı barədə məlumatlar verilsə də, ipoteka
kreditlərində dəyişikliklərlə bağlı işlər yubadılır. Ekspertlərin
fikrincə, bu sahədəki işlər sürətləndirilməli və adi ipoteka üzrə
faiz dərəcəsi 8 faizdən 4-5 faizə, sosial ipoteka üzrə isə 4
faizdən 1-2 faizə endirilməlidir. Bununla yanaşı, ipoteka krediti
ilə verilən vəsait heç olmasa, ailəyə iki otaqlı mənzil almağa
yetərli səviyyəyə qaldırılmalıdır. İlkin ödənişin aradan
qaldırılması və ya daha əlçatan variantla əvəz edilməsi də
zəruridir. Elə mexanizm hazırlanıb tətbiq olunmalıdır ki,
rayonlarda yaşayanlar da ipoteka kreditindən faydalana bilsin.