Banklar yenə ayrıseçkilik edir
14 Noyabr 2012 18:50 (UTC+04:00)
Yerli kommersiya banklarının kredit siyasəti paytaxt və regionlar
üzrə nəzərəçarpacaq dərəcədə fərqlənir. Banklar regionlarda daha
kəskin maliyyə siyasəti yürüdürlər desək yanılmarıq.
2012-ci ilin ilk yarısında ölkə iqtisadiyyatına kredit qoyuluşu 10
milyard 834,8 milyon manat təşkil edib. Ümumi kreditlərin 87 faizi,
yəni 9 milyard 436,1 milyon manatı paytaxt Bakının payına düşüb.
Yerdə qalan 13 faiz regionların öhdəsində olub. Regionlara verilən
kreditlərin orta faiz dərəcəsi 24,2 və 23 % olub. Bakı şəhərində
isə bu rəqəm 15 % təşkil edib.
Bəs banklar niyə ayrıseçkiliyə yol verir? Vəziyyəti düzəltmək üçün
hansı addımlar atıla bilər?
İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım İctimai Birliyinin eksperti Samir
Əliyev məsələ ilə bağlı aşağıdakıları bildirdi: "Azərbaycanda bank
kreditlərinin faizləri həmişə müzakirə mövzusu olub. Bir məsələdə
hamının fikri üst-üstə düşür ki, Azərbaycanda bank kreditlərinin
faiz dərəcəsi yüksəkdir. İstər dövlət rəsmiləri, istərsə də krediti
götürən şəxslər bu faktı təsdiqləyirlər. Mən deməzdim ki, banklar
ayrıseçkiliyə yol verir. Çünki, bank kommersiya qurumudur və öz
fəaliyyətini biznes maraqları çərçivəsində qurur. Banklar daha çox
gəlir götürmək və daha az riskə getmək prinsipini əsas götürürlər.
Bu gün reallıq ondan ibarətdir ki, Bakı və onun ətrafındakı
rayonların payı istər ümumdaxili məhsulun formalaşmasında, istərsə
də digər iqtisadi parametrlər üzrə böyük çəkiyə malikdir. Əmanət
yığımına baxsaq 90 % Bakı və onun ətrafındakı rayonların payına
düşür. O cümlədən də kreditlərin verilməsi. Baxmayaraq ki, ölkə
üzrə orta faiz dərəcəsi 16-17 faizdir, ən az kredit faizi yenə
paytaxtın payına düşür. Regionlara getdikcə həm kredit qoyuluşunun
həcmi azalır, həm də kredit faizləri artır. Bunun da səbəbi odur
ki, regionlarda iqtisadiyyatın səviyyəsi arzuolunan səviyyədə
deyil. İnkişaf daha çox Bakıya məxsusdur. Eyni zamanda risk etmək
daha çətindir. Təsəvvür edin ki, bank regionlarda xidmət göstərmək
üçün öz filialını açır. Bu banklara çox baha başa gəlir. Çünki
regionlarda iqtisadi aktivlik aşağı olduğundan bank xidmətindən
yararlananların sayı kifayət etmir. Bu da ona gətirib çıxarır ki,
bankın regionda təsis etdiyi filialın saxlanması xərci daha çoxdur.
Buda bankın mərkəz ofisindən region ofisinə yardım edilməsinə
gətirib çıxarır. Banklar risk amilini nəzərə alaraq kredit
faizlərini qaldırırlar ki, kredit qaytarılmadıqda heç olmasa faiz
hesabına özlərini sığortalamış olsunlar. Bu gün banklar regionlarda
kredit verəndə təbii ki, böyük kreditlər üçün girov tələb edirlər.
Hətta bu halda belə onların tələb etdiyi girov, regiondakı ev
deyil, Bakıdakı ev olur. Çünki kreditin qaytarılması ilə bağlı
problem olduqda regiondakı evin satılması ilə bağlı xeyli problem
yaranacaq. Bütün bu amillər Bankları vadar edir ki, əsas
kreditləşməni Bakıda həyata keçirsin."
İqtisadçı ekspert problemin aradan qaldırılması yollarından da
danışdı: "Bu problemin aradan qaldırılması üçün fundamental
addımlar atılmalıdır. Heç kim bankları məcbur edə bilməz ki,
regiona aşağı faizlə, çox kredit ayırsın. Bunun üçün zərurət və
imkan olmalıdır. Bu imkanlar da ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda
bankların sayı çoxdur. 43 bank var və biz dəfələrlə bildirmişik ki,
bu bankların sayı azaldılmalıdır. Say azaldılmaqla kəmiyyətdən
keyfiyyət dəyişikliyinə keçirilməlidir. Banklar birləşsə xərclər
azalar və göstərilən xidmətin keyfiyyəti yaxşılaşar. Məsələnin
həllinin bir yolunu bankların birləşməsində görürəm. Problemdən
digər çıxış yolu isə regionların inkişafında axtarmaq lazımdır.
Regionlarda iş yerləri yaradılmaqla, insanların həyat fəaliyyətini
yaxşılaşdırmaqla, vergi güzəştləri və digər güzəştlər tətbiq
etməklə regionlarda iqtisadi aktivliyi artırmaq olar. Bu halda
insanlar regionlarda qalacaq, Bakıya axın azalacaq və bu da
banklara filial açmağa sərf edəcək."