Dünya iqtisadi gündəmdə ən çox diqqət mərkəzində olan məsələlərdən biri də müxtəlif valyutalar, o cümlədən avro və dollar ətrafında baş verənlərdir. Proseslərin gedişi göstərir ki, bu valyutalar Azərbaycanda da tez-tez məzənnə dəyişikliyinə uğrayır. Qeyd edək ki, Avropada hökm sürən iqtisadi böhran fonunda avronun məzənnəsinin yüksəlməsi müşahidə olunur.
Avropa Birliyinin maliyyə bazarı öz işini avronun mübadilə kursunun artımı ilə başa vurub. Avropanın vahid valyutası dollarla müqayisədə 0,28 faiz bahalaşıb və 1 avro 1,34 dollara bərabər olub. Əvvəlki günlərdə avro Amerika valyutasına nisbətdə 1,62 faiz ucuzlaşmışdı. Ekspertlər hazırkı artımı Avropa Mərkəzi Bankının İdarəçilər Şurasının üzvü Yens Vaydmanın bazar kertəsi Almaniyanın Frayburq şəhərindəki konfransda etdiyi çıxışla əlaqələndirirlər. O, çıxışında bildirmişdi ki, avronun hazırkı mübadilə kursu yüksək deyil. Bankir bununla ona eyham vurub ki, Avropa Mərkəzi Bankı bəzi avropalı siyasətçilərin avronun mübadilə kursunun ABŞ dolları ilə paritet səviyyəyədək "azaldılması" barədə tələblərini rədd edir. Belə təşəbbüslə periferiy ölkələrin və Fransanın hakim dairələri çıxış edirlər. Yens Vaydman deyib: "Avronun yüksək kursu ilə bağlı deyilənlər öz iqtisadiyyatlarında islahatlarla lazımi qaydada məşğul olmayan hökumətlərin yayındırıcı manevridir. Avropa Mərkəzi Bankı hazırkı böhranı təkbaşına həll edə bilməz". O, siyasətçilərə avronu zəiflətməyə çalışmamaqla bağlı xəbərlarlıq edib.
Avronun ABŞ dollarına nisbətdə yüksəlməsi fonunda manatla müqayisədə də məzənnədə artım var. Əgər ötən ilin sonlarında 1 avro 98 qəpik idisə, hazırda 1 avro 1 manat 5 qəpikdir. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, bu, iqtisadi cəhətdən müsbət təsirə malik olmasa da, avro ilə saxlanılan rezervlərin məbləğinin artması baxımından xeyrlidir. Ekspertlər bildirir ki, avronun məzənnəsinin möhkəmlənməsi Avropadan Azərbaycana idxal edilən məhsulların qiymətinin artmasına gətirib çıxaracaq, ancaq avro ilə saxlanılan rezervlərin dəyərini artıracaq. Proqnozlara əsasən fevral ayı ərzində Avropa Mərkəzi Bankı süni metodlarla avronun məzənnəsinin möhkəmlənməsinin qarşısını alacaq və stabilləşməsinə çalışacaq. Yəni, mərkəzi bank dövriyyəyə daha çox avro buraxacaq. Beləliklə, Mərkəzi Bank valyuta ehtiyatı hesabına manatın məzənnəsinin sabit saxlanmasına çalışacaq. Ancaq xaricdən inflyasiya təzyiqlərinin gündən-günə artması da qaçılmaz olacaq. Dünya bazarında neftin bahalaşması və dolların ucuzlaşması fonunda ərzağın bahalaşması, həmçinin bahalı ərzağın ölkəyə idxalı qiymətlərin artımını şərtləndirir.
Hazırda ekspertlər vurğulayırlar ki, ABŞ administrasiyasının maliyyə və iqtisadi siyasəti dolların ucuzlaşmasına səbəb olacaq. Həmçinin, son zamanlar Avropanın və ABŞ-ın fond bazarlarında müşahidə olunan tarazlıq səbəbindən dolların "sığınacaq" valyuta kimi istifadəsi gündəmdən çıxır və artıq dolların öz mövqelərini bərpa etməsi üçün əsas qalmayıb. Ümumiyyətlə, dolların Azərbaycan iqtisadiyyatının, daxili və xarici hesablaşmalarda, pərakəndə hesablaşmalarda və ümumilikdə, sosial-iqtisadi baxımından daha mühüm rola malik olması səbəbindən, ABŞ valyutasının ucuzlaşması daha çox avronun manata qarşı bahalaşmasında öz əksini tapıb. Həmin amillərə görə bu cür "məzənnə bölüşməsi" gələcəkdə də davam edəcək. Lakin eyni zamanda, müəyyən dərəcədə dolların manata qarşı ucuzlaşması da baş verəcək, lakin avro/dollar möhkəmlənməsi əsasən avronun bahalaşmasına təsir göstərəcək.
Qeyd edək ki, manatla müqayisədə avronun məzənnəsi ən yüksək həddə 2009-cu ilin dekabr ayının əvvəlində (1 avro - 1,211 manat) çatıb. Sonrakı tarixlərdə isə avro davamlı olaraq ucuzlaşmağa başlayıb. Hətta manata nisbətdə avronun məzənnəsi 95 qəpiyə də düşüb. Lakin qeyd olunduğu kimi avronun məzənnəsi yenidən yüksəlməyə başlayıb. O da məlumdur ki, avronun məzənnəsində müşahidə olunan artım Neft Fondunda saxlanılan vəsaitlərin də artmasına səbəb olacaq.
İqtisadçılar isə Avropa səhm bazarında müşahidə edilən böhrandan danışarkən qeyd edirlər ki, böhran digər bazarlara, eləcə də real sektora təsir göstərməkdədir. Təsirin nəticəsi olaraq Avropanın istehlak bazarında, xüsusən sənaye məhsullarında artımlar deyil, qiymət azalmaları müşahidə edilməkdədir. Bu baxımdan Azərbaycanda Avropa məhsullarının bahalaşması bazarın diqtə eydiyi artımlar kimi də qiymətləndirilmir..jpg)
