Son aylarda insanların diqqətini ən çox cəlb edən məsələlərdən biri də havada yaşanan dəyişikliklərdir. Bir neçə gün intensiv yağan yağışların ardınca havanın temperaturunun xeyli yüksəlməsi həm ətraf mühitdə, həm də insan üzərində öz ciddi təsirlərini qoyur.

Baş verən hava dəyişiklikləri ilk baxışda adi görünsə də, əksər mütəxəssislər fərqli mövqedədirlər. Hesab olunur ki, əslində, qlobal iqlim dəyişikləri tədricən Azərbaycana da öz təsirini göstərməyə başlayır. Qarşıdakı illər ərzində isə bu təsirin daha böyük olması gözlənir. Çünki qlobal iqlim dəyişikliyinin təsir zonası durmadan genişlənir və həmin zonaya Qafqaz, burada yerləşən Azərbaycan da daxil olmağa başlayır. Elə son qışın kifayət qədər mülayim keçməsini də ekspertlər qlobal iqlim dəyişikliyinin təzahürü kimi dəyərləndirirlər.

Artıq belə fikirlər də səslənir ki, Azərbaycanda 2050-ci ilədək temperatur normadan 2,5 faiz artıq bilər. Bu baş versə, ölkədə buxarlanmanın səviyyəsi yüksələcək, səhralaşma, su qıtlığı yaranacaq. Onu da bildirək ki, dünya üzrə orta illik temperatur ümumilikdə 14,4-14,5 dərəcə hesab edilir. Hazırda isə bu temperatur 1 dərəcə ətrafında artıb. Ancaq Arktika, Qrenlandiya, hətta Amerikanın cənubunda temperaturların orta illik normadan 2-3 dərəcə artması müşahidə edilir. Azərbaycanda isə orta illik temperatur artımı 0,8 dərəcə ətrafındadır. Ancaq son 9 ildə yüksək dağlıq ərazilərdə temperaturun artması daha çox müşahidə edilir. Tədqiqatlar göstərir ki, yüksək dağlıq ərazilərdə temperatur 1,1-1,3 dərəcəyə qədər artıb.

Dünya Bankının hesabatına görə, temperaturla yanaşı, külək və yağıntılar da artır. Son 20 ildə iqlimdəyişmə ilə bağlı təhlükəli hadisələrin həm intensivliyi, həm də gücü artib. Belə ki, yağıntıların 2-3 aylıq norması bir neçə günə təsadüf edir, tez-tez sel və daşqınlar baş verir, torpaq sürüşmələri yaşanır. Bunların hamısı iqlim dəyişikliyinin fəsadlarıdır və təsadüfi deyil ki, beynəlxalq təşkilatların və ölkələrin prioritet müzakirə mövzusuna çevrilib. Lakin o da etiraf olunmalıdır ki, sunamilərin, fırtınaların daha çox baş verdiyi ada ölkələri, okeanların sahil zonaları ilə müqayisədə qlobal iqlim dəyişikliyinin fəsadları Azərbaycanda nisbətən azdır. Buna rəğmən, hesab edilir ki, Bakıda və bəzi bölgələrdə intensiv torpaq sürüşmələri, daşqınlar, güclü küləklər kimi fəsadlar, eləcə də hər fəsildə müşahidə olunan anomal hava şəraiti məsələnin ciddiliyindən xəbər verir.

Beləliklə, intensiv formada müşahidə olunan hava dəyişikliyi, torpaq sürüşmələri, su basmaları qeyd edilənlərin təsdiqi sayıla bilər. Onu da bildirək ki, iqlimdəyişmənin mənfi təsiri, onların yumşaldılması, eləcə də qarşısının alınması üçün müvafiq işlər görülür. Hesab edilir ki, ölkənin 80%-ni suvarılan torpaqlar təşkil etdiyindən əsas diqqət su qıtlığının qarşısının alınmasına, su anbarlarının yaxşılaşdırılmasına, yeni suvarma üsulları, damcılı suvarmaya, alternativ enerjidən istifadəyə, atmosferdə karbon qazının miqdarının azaldılmasına yönəldilməlidir.

Bir məqamı da qeyd edək ki, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına əsasən, 2000-2010-cu illər ərzində təbii fəlakətlərdən 2,7 milyard insan zərər çəkib. "Oxfam" humanitar təşkilatının məlumatında isə qeyd edilir ki, iqlim dəyişiklikləri ilə bağlı təbii fəlakətlərin sayı ötən əsrin 80-ci illəri ilə müqayisədə 3 dəfə artıb. Statistika göstərir ki, geofizik fəlakətlərin sayı, o cümlədən zəlzələ və vulkan püskürmələri 1980-ci illərdən o qədər də dəyişməyib. Amma eyni zamanda subasma və qasırğaların sayı nəzərə çarpacaq dərəcədə artıb. Təbii fəlakətlərin nəticəsində hər il təxminən 250 milyon insan zərər çəkir. Bu fəlakətlərin 98 faizini iqlim fəlakətləri təşkil edir. Proqnozlara əsasən, 2015-ci ildə belə fəlakətlərdən zərər çəkən insanların sayı 1,5 dəfə artacaq və bu rəqəm 375 milyon nəfərə çatacaq.

Ekspertlər hesab edir ki, iqlim dəyişiklikləri həm təbii xarakter daşıyır, həm də ətraf mühitə insanın təsiri nəticəsində yaranır. Son dövrlərdə təbii amillərlə müqayisədə antropogen təsirlər daha da güclənib. Elmi-texniki tərəqqi, sənayenin inkişafı, insanların artımı, atmosferdə parnik effekti yaradan qazların ilbəil artması iqlimə təsir edir. Bu iki amilin üst-üstə düşməsi Yer atmosferində qlobal dəyişmələrə səbəb olur. Nəticədə yayda anomal və davamlı istilər, qışda davamlı soyuqlar müşahidə edilir. Bütün bunlar isə yekun nəticədə bəşəriyyət üçün böyük təhlükə yaradır.