Azərbaycan parlamentində qəbulu belə demək mümkünsə, düyünə düşən qanunlardan biri də kooperasiya ilə bağlıdır. Halbuki, bəzi məqamlara görə sözügedən qanunun qəbulu olduqca vacib sayılır. Məsələn, daha çox kənd təsərrüfatı məhsulu istehsal etmək üçün kooperativ təsərrüfatların yaradılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Mütəxəssislər hesab edir ki, kooperasiyaların yaradılması Azərbaycan fermerləri üçün ilk növbədə xırda pay torpaqlarının birləşdirilməsi baxımından əhəmiyyətlidir. Yeni sistemin işə düşməsindən sonra idxalın minimuma endirilməsi də nəzərdə tutulur.
Digər tərəfdən belə təsərrüfatlar qiymət bahalaşmasının qarşısını da almaq iqtidarındadır. Məlumdur ki, inhisarçılar və işbazlar yerlərdə ucuz olan kənd təsərrüfatı məhsullarını paytaxt və ölkənin digər iri şəhərlərinin bazarlarında olduqca baha qiymətə satırlar. Deməli, burada itirən istehsalçı ilə istehlakçıdır. Qazanan təərf qismində möhtəkirlər çıxış edir. Lakin kooperasiya haqqında qanun layihəsinə "Məhsulun qiymətinin yuxarı həddinin təsbit edilməsi haqqında" maddə əlavə edilib. Məhz bu bənd qiymət bahalığı yaradan möhtəkirlərə qarşı hüquqi müstəvidə olduqca vacib addımdır. Sadəcə, kooperativ təsərrüfatların yaradılması haqqında qanunun qəbulunun özünün gecikməsi yuxarıda göstərilən bahalıq probleminin üzə çıxmasına səbəb olur.
Bundan başqa digər parametrlərə görə də kooperativ təsərrüfatlar haqında qanunun qəbulunun tezləşdirilməsi vacib sayılır. Məlumdur ki, bu gün 2-3 hektardan daha az olan fermerlər subsidiyaların alınmasında çətinliklərlə üzləşir və yaxud da heç ala bilmirlər. Ona görə torpaqların birləşdirilməsi günün ən vacib tələblərindən biri olmalıdır.
Müqayisə üçün qeyd etmək lazımdır ki, Polşada hər fermerin payına, orta hesabla, 10 hektar torpaq sahəsi düşür. Digər mühüm şərt isə belə fermer təsərrüfatını biznes fəaliyyətinə çevirməkdir. Məsələn, Türkiyədə fermerlik ailə təsərrüfatından biznes fəaliyyətinə çevrildikdən sonra inkişaf etməyə başlayıb. Məhz bu səbəbdəndir ki, Türkiyə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal həcminə görə dünya ölkələri sırasında ilk onluqda qərarlaşıb. Halbuki, kənd təsərrüfatı üçün yararlı olan torpaq sahələrinin həcmi Türkiyədən beş dəfə artıq olan Rusiya kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal həcminə görə dünya ölkələri sırasında ilk onluğa düşə bilməyib. Azərbaycanda isə kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan hər bir ailə cəmi 1,5 hektar torpaq sahəsinə malikdir. Beləliklə, Azərbaycanda fermerlik əsas istehsal vasitəsindən olan torpağa malik olmaq üçün iri fermer təsərrüfatına ehtiyac böyükdür. Hesab edilir ki, kooperasiya haqqında qanun qəbul olunduqdan sonra kollektiv təsərrüfatların yaradılması və bu sahədə aparılacaq işlər daha da asanlaşacaq. Həmçinin fermerlər dövlətin bütün güzəştlərindən daha yaxşı yararlanacaqlar.
Ekspertlərə görə, məhz kollektiv təsərrüfatlar yaradıldıqdan sonra fermerlər ölkədə heyvandarlığın inkişafında və kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalında öz sözlərini deyəcəklər. Bundan başqa, rayonlarda tədarük məntəqələrinin fəaliyyətinin bərpa olunması vacib sayılır. Qeyd edək ki, əvvəllər bütün rayonlarda tədarük məntəqələri fəaliyyət göstərirdi və kəndlilər də öz məhsullarını həmin məntəqələrə təhvil verirdi. Lakin indi kəndlilər həm məhsulu əkib-becərir, həm daşıyır, həm də satışı ilə məşğul olur ki, bu da onlar üçün böyük zəhmət hesabına başa gəlir. Əslində dövlət də yenidən belə məntəqələrin fəaliyyətinin bərpa olunmasına xüsusi maraq göstərir. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi bunu dəfələrlə gündəmə gətirib.İndi fermerlərin satış problemlərini birdəfəlik həll etmək üçün iri tədarük şirkətlərinin yaradılması təklif olunur. Hələlik isə paytaxt bazarlarında kənd təsərrüfatı məhsullarının baha olması faktdır. Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarının fikrincə, onlar öz məhsullarını bazarda sata bilmədiyindən ucuz qiymətə "alverçilərə" vermək məcburiyyətində qalır. Bölgələrdə emal müəssisələri, tədarük məntəqələri və soyuducu anbarların sayı hələ də azlıq təşkil etdiyindən fermerlərin məhsulları xarab olur. Digər tərəfdən, qeyd olunduğu kimi, əksər istehsalçılar məhsullarını paytaxtın istehlak bazarlarında birbaşa satmaq imkanına malik deyil. Onlar istehsal etdikləri məhsulları aşağı qiymətə bazarda inhisarçı mövqeyə malik şəxslərə təhvil verir. Nəticədə həmin məhsullar inhisarçılar tərəfindən daha yüksək qiymətə alıcılara təklif edilir. Ekspertlərin fikrincə, kənd təsərrüfatı ilə məşğul olanların problemlərini həll etmək üçün Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi hər il bəzi məhsulların qiymətləri və məhsullara tələbat barədə məlumat verməlidir. İqtisadi İnkişaf Nazirliyi isə fermerlərə saxlama kameralarının yaradılması üçün uzunmüddətli kreditlər verməli və məhsulların xaricə aparılması üçün inzibati baryerləri yox etməlidir..jpg)
