Azər Mehtiyev: "Dünyanın heç bir yerində kommersiya bankları istehlak kreditlərinin verilməsində bu qədər yaxından iştirak etmirlər"
Ölkədə istehlak kreditlərinin həcminin artması əvvəlki kimi narahatlıqla qarışlanır. Edilən xəbərdarlıqlaar baxmayaraq, araşdırmalar hələ də bu qəbildən olan kreditlərin həcminin artan xətt üzrə inkişaf etdiyini göstərir. Bu isə əhalinin banklara daha çox borclanması deməkdir. Vəziyyətdən çıxış yolu kimi bu qəbildən olan kreditlərin faiz dərəcələrinin inzibati amillər hesabına belə aşağı salınması təklifləri də gündəmə gəlməkdədir. İqtisadçı-ekspertlər Mövqe.az-a bu artımın səbəbləri və Azərbaycan üçün yarada biləcəyi təhlükələr haqda danışıblar.
İqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramov saytımıza
verdiyi açıqlamada istehlak kreditlərinin artımına səbəb kimi,
banklarda kreditlərin verilmə prosedurlarının həddindən artıq
sadələşməsini göstərib: "İstehlak kreditlərinin artımı birmənalı
şəkildə banklarda əhaliyə verilən pulların qaytarılması riskinin də
artmasına gətirib çıxarır. Ümumiyyətlə, hər bir ölkədə istehlak
kreditləri digər kredit növlərinə nisbətən daha riskli hesab
olunur. Belə ki, istehlak kreditinin qaytarılması ilə bağlı digər
kredit növlərindən daha çox problem yaranır. Azərbaycanda istehlak
kreditlərinin artım tempi son bir ildə 35 %-ə yaxındır. Bu, əvvəlki
illərə nisbətən təxminən 5%-ə qədər artım deməkdir. İstehlak
kreditinin artmasına səbəb kreditlərin verilməsi ilə bağlı
prosedurların sadələşdirilməsi, daha asan yolla həyata
keçirilməsidir. Bu gün banklarda istehlak krediti almaq üçün
müraciət edən şəxslərin verilən pulu ödəmə qabiliyyəti olub
olmadığını yoxlamadan, yalnız şəxsiyyət vəsiqəsi ilə kredit
verirlər. Ona görə də, istehlak kreditlərinin sayı gündən-günə
artır. Bu baxımdan, istehlak kreditlərinin qaytarılması ilə bağlı
təhlükələr də artır. Bu cəhətdən yüksək həcmdə kreditlərinin
verilməsi narahatlıq doğurur. Nəzərə alınmalıdır ki, istehlak
kreditlərinin verilməsi ilə yanaşı, kreditlərin faiz dərəcələri də
yüksəkdir. Verilən kreditlərin faiz dərəcəsi yüksək olduğu üçün
istehlak kreditinin qaytarılması ilə bağlı problemin dərinləşməsi
ehtimalı var".
Ekspert problemin həlli yolunu isə belə izah edib: "Ona görə də, birmənalı şəkildə, istehlak kreditlərinin verilməsi prosedurlarının möhkəmlənməsinə və kreditlərin faiz dərəcəsinin düşməsinə ehtiyac var. Bu yolla sözügedən kredit növünün artımının qarşısını almaq mümkündür və beləliklə, Azərbaycan bank sektorunu gözlənilən təhlükədən xilas etmək olar".
İqtisadçı-ekspert Azər Mehtiyev də mövzu ilə
əlaqədar Mövqe.az-a açıqlama verib: "Dünyanın heç bir yerində
kommersiya bankları istehlak kreditlərinin verilməsində bu qədər
yaxından iştirak etmirlər. Yəni, ölkələrin bank sistemlərində
yalnız kommersiya bankları deyil, daha çox digər bank olmayan
kredit təşkilatları və yaxud kooperativ banklar, ixtisaslaşmış
ayrı-ayrı banklar olur ki, əhali ilə geniş şəkildə onlar məşğul
olurlar. Azərbaycanda bank siteminə diqqət yetirilsə, bütün
kreditlərin artıq 35-40 %-ə qədərini istehlak kreditləri təşkil
edir. Və istehlak kreditlərinin də böyük əksəriyyətinin predmetini
əslində, xırda məişət texnikası, mebel, elektron avadanlıqlar və s.
təşkil edir. Bu, əslində, əhalinin cari ehtiyaclarını
qarşılayan istehlak kreditləridir. Və bu da, təbii ki, yüksək
xərclər tələb edir. Ona görə də, onların əlavə faiz dərəcəsi
də yüksək olur. Ancaq bank sistemlərinin daha çox uzunmüddətli
kreditləşdirməyə diqqət yteirməsi lazımdır.
Hazırda istehlak kreditlərinin artması bank sisteminin dəyişdiyini göstərir. Təbii ki, istehlak kreditlərinin bu qədər geniş artması eyni zamanda əhalinin gəlir səviyyəsində hər hansı dəyişiklik, xüsusilə qimətlərin artması və ya inflyasiya zamanı əhalinin gəlirinin azalması nəticəsində həmin kreditlərin ödənməsinin çətinləşməsinə və bir çox hallarda ödənişlər həyata keçirilmədikdə girov kimi qoyulmuş məhsulların dəyərsizləşməsinə gətirib çıxarır. Bu da bankların ödəniş qabiliyyətini azaldır".