Aparılan sorğu əsasında məlum olub ki, Azərbaycan əhalisinin 75%-i hələ də nağdsız ödənişlərə etibar etmir. Bu səbəbdəndir ki, hələ də ölkədə ödənişlərin çox az bir qismi nağdsız şəkildə həyata keçirilir. Dünyanın əksər inkişaf etmiş ölkələrində nağdsız ödənişlər adi vərdiş halına gəlsə də, bizdə hələ də populyarlıq qazana bilmir. Məsələ dəfələrlə gündəmə gətirilib, səbəblər, görülməli işlər qeyd olunub. Lakin sorğunun nəticəsi göstərir ki, hələ də əhali nağd puldan istifadəyə daha çox üstünlük verir. .
İqtisadçı-ekspert Oqtay Haqverdiyev
Movqe.az-a açıqlamasında bildirib ki, bu, bir tərəfdən istehlak
mədəniyyəti səviyyəsinin aşağı olmasının göstəricisidir. İkinci
tərəfdən isə, bank və maliyyə sistemi elə qurulub ki, əhali kartdan
istifadəyə meyl etmir: "Birincisi, sistemin özü elə qurulmalıdır
ki, vətəndaş hara getsə də kartı istifadə edə bilsin. Avropa
ölkələrində balaca bir kafeyə də getsən, orada kart işləyir. Amma
bizdə belə geniş deyil. Sistem elə olmalıdır ki, insanlar üçün
kartla işləmək daha əlverişli olsun. Digər tərəfdən, psixoloji amil
də burda rol oynayır. İnsanlar pulları ciblərində olanda özlərini
daha rahat hiss edirlər, nəinki kartda. Bu psixologiyanın da
dəyişməsi üçün zaman lazımdır. Hələ ki, nağdsız ödənişlər
Azərbaycanda dəb halını almayıb. Müəyyən stimul olmalıdır ki,
vətəndaş nağdsız ödənişə maraqlı olsun. Məsələn, Gürcüstanda belə
bir tendensiya var ki, hər kəs kartla aldığı məhsulun çekini
götürüb saxlayır. Hər ayın axırında o çeklər lotereya kimi
oynanılır. Kimsə qalib gəlir. Bizdə də belə stimullaşdırıcı
tədbirlər həyata keçirilə bilər ki, əhali artıq nağdsız ödənişlərə
daha böyük maraq göstərsin".
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri Azər
Mehtiyev də məsələ ilə bağlı fikirlərini açıqlayıb. İqtisadçı
insanlar arasında nağdsız ödənişlərə etibarın az olmasını sadəcə
olaraq, bu sahədə bilik və vərdişlərin zəif olması ilə
əlaqələndirir: "Bu gün Azərbaycanda nağdsız ödənişlər kifayət qədər
yayılmış bir proses deyil. Nəzərə almaq lazımdır ki, nağdsız
ödənişlər üçün əvvəla, insanların hamısının bank hesabı olmalıdır.
İnsanlar hesablarındakı pulla hansısa əməliyyatları həyata keçirə
bilməlidirlər. İkinci tərəfdən, hesabların olması onların hamısına
kredit kartlarından istifadəyə imkan yaradır. Azərbaycanda özünün
şəxsi bank hesabı olan və bu hesab vasitəsilə kredit kartlarından
istifadə edən insanların sayı hələ çox azdır. Bu, bir tərəfdən
insanların kifayət qədər gəlirlərə malik olmaması ilə bağlıdırsa,
digər tərəfdən insanların nağdsız ödənişlər sahəsində hələ lazımi
bilik və bacarıqlarının olmaması ilə bağlıdır. Xüsusən gəlir
səviyyəsi hələ geniş mənada hərənin özünə bank hesabı açması və
bütün əməliyyatları bank vasitəsilə aparmasına imkan vermir. Ancaq
bir məsələ də var ki, indi pensiyalar, sosial ödənişlər, əmək
haqları kartlar vasitəsilə ödənilir. Bu kartlar vasitəsilə müxtəlif
əməliyyatlar aparmaq da mümkündür. Sadəcə olaraq, hələ insanların
bu sahədə kifayət qədər bilik və bacarıqlarının olmaması buna mane
olur. Yəni, bu etibarsızlıq da bilik və vərdişlərin olmamasından
yaranır. İnsanların böyük əksəriyyəti ən azı kommunal xidmətləri
kartlar vasitəsilə ödənişdən ya xəbərsizdir, ya da maraq göstərmir,
texnologiyalardan çəkinir".
Ekspert onu da qeyd edib ki, bir çox hallarda həmin ödənişlərin həyata keçirilməsi imkanları məhdud olur: "Çox vaxt görürsən ki, insanlar daha az pul xərcləmək, daha ucuz mallar almaq üçün məhz həmin o plastik kartlardan istifadə mümkün olmayan bazarlarda alış-veriş edirlər. Buna görə də, pensiya, əmək haqqı karta yatırılan kimi, gedib pulu bankomatdan çıxarır, nağdlaşdırırlar ki, hər yerdə istədikləri cür istifadə edə bilsinlər. Bu baxımdan, hələ ki, nağdsız ödənişlər sisteminin tətbiqi ilə bağlı uzun müddət tələb olunacaq".