“Oğuz” Müstəqil Araşdırmaçılar Qrupunun layihəsi və Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə dəstəyi ilə “On yeddi illik mücadilə” Azərbaycanda sovet işğalına qarşı milli müqavimət hərəkatı.1920-1937 kitabı çapdan çıxıb. Kitabın müəllifləri tanınmış tədqiqatçılar, “Oğuz” Müstəqil Araşdırmaçılar Qrupunun həmtəsisçiləri Anar Turan və Ceyhun Bayramlıdır.
Kitabda XX əsr Azərbaycan tarixinin ən keşməkeşli dövrü olan
1920-1937-ci illərdə xalqımızın işğalçılara qarşı milli dirəniş və
müqavimət hərəkatı, bolşevizmin milli-mənəvi dəyərlərimizə, milli
ziyalılara və əsilzadəliyə qarşı yürütdüyü siyasət geniş təhlil
olunub. Kitab Sovet hökuməti əleyhinə baş qaldıran üsyanlarla bağlı
ictimaiyyətə məlum olmayan çoxsaylı tarixi faktlarla zəngindir.
Mənbə məlumatlarına və arxiv sənədlərinə əsasən ərsəyə gəlmiş kitab
6 fəsildən, 256 səhifədən ibarətdir. Kitabda 27 aprel 1920-ci il
çevrilişindən sonra bolşevik diktaturasının qurulması, milli
düşüncə mənsublarının təqibi, ölkəmizdə amansız bolşevik rejiminə
qarşı Gəncə, Qarabağ, Zaqatala, Şəki, Quba, Şamaxı, Xızı üsyanları
ətraflı işıqlandırılmış və yeni faktlar ortaya qoyulmuşdur. Bundan
əlavə, xalqımıza qarşı milli-mənəvi terror, zadəgan və bəy
zümrəsinin mübarizəsi və onların başında dayanan isimlərdən
Cahangir bəy Kazımbəyli, Bəhram bəy Nəbibəyov, Əli bəy Zizikski,
Cavad bəy Şıxlinski, sonradan qaçağa çevrilən Mayıl ağa, Kərbəlayi
İsmayıl, Qəmlo, Hüseyinqulu xan Xoyski, Möhübəli əfəndi Kuzunvi
barədə sanballı məlumatlara yer verilımişdir. Milli mübarizəmizin
önündə gedən Bakı qoçuları, Gəncə, Şəmkir, Naxçıvan qaçaqları
barədə də faktlara əsaslanan məlumatlar verilmişdir.
Kitabın əsas özəlliklərindən biri də sovet hakimiyyətinə qarşı
ideoloji mübarizənin önündə gedən və çoxları məhkəməsiz, sübutsuz
güllələnmiş, Sibirə sürgün edilmiş F. Köçərli, Ə. Cavad, M, Hadi,
H. Cavid, S. Mümtaz, S. Hüseyin, Ü. Sadıqzadə, Y. Çəmənzəminli, M.
Altunbay və digərlərinin həyat və fəaliyyəti araşdırılmışdır.
Kitabda o cümlədən, sovetlərə qarşı milli mücadiləmizin Azərbaycan
sovet ədəbiyyatında izləri və bu barədə yazılan əsərlərə, çəkilən
filmlər də tədqiq olunmuşdur.
Professor Musa Qasımlının elmi redaktorluğu və professorlar Anar
İskəndərov, Hamlet İsaxanlı, fəlsəfə doktoru Dilavər Əzimlinin
rəyləri ilə çap olunan kitabın məsləhətçiləri “Xalq qəzeti”nin baş
redaktoru, “Əməkdar jurnalist” Həsən Həsənov və Beynəlxalq Avrasiya
Mətbuat Fondunun prezidenti Umud Mirzəyevdir. “Ön söz” ün müəllifi
professor Aygün Attar Həşimzadədir.
Layihənin rəhbəri fəlsəfə doktoru Vüqar Zifəroğlu, redaktorları
Elməddin Behbud, Taleh Cəfərovdur. Əsər elmi-publisistik üslubda
yazılıb və geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.