Dünyanın bütün ölkələrində sərnişin avtobuslarında sürücülərin xüsusi iş geyimi olur. Bu, nümunəvi xidmət təəssüratı doğurmaqla yanaşı, həm sərnişinlərdə məsuliyyət yaradır, həm də sürücülərin özündə. Azərbaycanda bu məsələ uzun illərdir ictimai müzakirəyə çıxarılır, amma hələlik bir nəticə hasil olmayıb.
"Eurovision" yarışı ərəfəsində avtobus sürücüləri müvafiq geyim formaları ilə təmin olunmuş və aidiyyəti qurumlar tərəfindən məlumatlandırılmışdılar. Bir-iki ay bu qaydaya əməl olundu, amma sonradan köhnə vəziyyət geri qayıtdı. İndi sürücülər avtobusu müxtəlif geyimlərdə idarə edirlər. Bəs bu qaydanın "unudulmasına" nə səbəb oldu, onun daimi tətbiqinə hansı maneələr var? Bu yazıda bu məsələlərə toxunacağıq.
Nəqliyyat Nazirliyinin ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri Namiq Həsənovbir qədər əvvəl jurnalistlərə açıqlamasında bildirmişdi ki, bu sahədə işlər aparılır: "Sərnişindaşıma ilə məşğul olan hər bir kəsin, nəqliyyat müfəttişlərinin də vahid geyim forması olmalıdır. Bu istiqamətdə nəzarəti gücləndirmişik və artıq bu il bunu reallaşdırmaq fikrindəyik. Nəzərə alsaq ki, qarşıdan 2015-ci ilin Yay Olimpiya Oyunları gəlir, bu ərəfəyə qədər sərnişin nəqliyyatında bütün işlər həyata keçiriləcək. Olimpiya oyunlarına qədər avtobus parkı da yenilənəcək, təxminən 1200 yeni avtobus gətiriləcək. Eyni zamanda sürücülər həmin avtobusları vahid formada idarə edəcəklər".
Nəqliyyat Nazirliyinin rəsmiləri uzun illərdir ki, sərnişindaşımadakı problemlərin bu il-gələn il həll olunacağını desələr də, vəziyyət əsaslı şəkildə dəyişmir. Bəs, şəhərdaxili sərnişin avtobuslarında xidmət səviyyəsinin aşağı olması, sürücülərin geyiminin olmamasını mütəxəssislər necə izah edirlər?
"Bu, kampaniya xarakteri daşımamalıdır"
Nəqliyyatçıların Hüquqi Problemlərinin Həllinə Yardım İctimai Birliyinin rəhbəri Məzahir Rüstəmovdeyir ki, sürücülərin vahid geyim məsələsi çoxdandır gündəmdədir, amma problem hələ də həll olunmamış qalır: "2006-cı ildən bu günə kimi, Nəqliyyat Nazirliyi bu məsələ ilə bağlı müəyyən cəhdlər edir, lakin bir müddət sonra vahid forma yaddan çıxır".
Mütəxəssis deyir ki, məsələ fundamental şəkildə həll edilməlidir: "Biz dəfələrlə təkliflər vermişik, bu işlər kompleks şəkildə həyata keçirilməlidir, kampaniya xarakteri daşımamalıdır. İndi Olimpiya Oyunları və ya hansısa bir beynəlxalq tədbir keçiriləcəksə, bu işləri ona görə görmək lazım deyil. Bu halda problem birdəfəlik həll olunmayacaq. Nəqliyyat Nazirliyinin rəsmiləri deyir ki, yeni avtobuslar gətiriləndən sonra onların sürücülərinin hamısı vahid geyimlə işə çıxacaq. Əslində, bunu ona görə deyirlər ki, indiki avtobuslar kir-pasın içində batıb gedir, o sürücü təzə uniforma geyinsə 2-3 günün içində o mazuta, kirə bulaşacaq. Gərək davamlı texniki yoxlama, gündəlik təmizlik işləri aparılsın ki, avtobuslar təmiz, rahat və təhlükəsiz olsun, sürücü də səliqəli geyinsin. Yoxsa, problem təkcə uniforma deyil, avtobuslarda antisanitariya da aradan qaldırılmalıdır".
Ekspertin fikrincə, müvafiq dövlət qurumlarının özəl şirkətlərin fəaliyyətinə nəzarəti və tənzimləməsi yetərli deyil: "Nazirlik məlum səbəblərdən o şirkətlərə təzyiq edə bilmir. Yumşaq formada deyir, tövsiyə verir, amma şirkətlər təlimatlara, qaydalara riayət etməkdə maraqlı deyillər. Deməli, tələblər sərt şəkildə qoyulmalı, nəzarət mütəmadi xarakter almalıdır".
"Problem sürücülərdə yox, məsul qurumlardadır"
Milli Məclisin keçmiş deputatı, iqtisadçı-ekspert Nazim Məmmədovisə hesab edir ki, sərnişindaşımada iş kökündən düzgün qurulmalıdır: "Sərnişindaşıma bildiyiniz kimi, özəl şirkətlər vasitəsilə həyata keçirilir. Avtobusların gətirilməsi isə mərkəzləşdirilmiş qaydada aparılır. Bu baxımdan ümumi bir tənzimləməyə ehtiyac duyulur".
Nazim Məmmədov düşünür ki, əsas səbəblərdən biri də bu sahədə məsul qurumların məsuliyyətsizliyidir: "Sürücülərin əksəriyyəti rayonlardan iş dalınca gələn adamlardır. Onlar vahid geyimin marağında deyillər. Bu kimi hallar nəticəsində sərnişin nəqliyyatında qaydalara riayət olunmur".
Özəl şirkətlərin öhdəliklərə əməl etmələri üçün məcburiyyət mexanizminə gəldikdə, Nazim Məmmədov düşünür ki, bunun tətbiqi vacibdir: "Təbii ki, sərnişindaşıma ilə məşğul olan hər bir firma və ya fiziki şəxs lisenziya alıb işə başlayarkən öz üzərinə öhdəliklər götürür. Bu işin normativləri, iş qaydaları, təlimatları var. Sürücülərin geyim formasından tutmuş davranışına kimi. Amma bunlara riayət etmirlər. Burda birbaşa sürücülər özləri günahkar deyillər. Onların hər gün real tibbi müayinədən keçməsinə, təmiz və səliqəli iş geyimində olmasına nəzarət edilməlidir. Bu sahəyə məsul olan qurumlar bunları təmin etməyə borcludurlar".
"Sərnişindaşıma bələdiyyəyə verilməlidir"
İqtisadçının dediyinə görə, bu sahədə başqa ölkələrin təcrübəsinə baxmaq lazımdır: "Uzağa getməyək, elə qonşu ölkələrə baxdıqda görürük ki, hamısında sürücülərin vahid geyim forması, vahid ödəniş sistemi var, avtobuslarda səliqə-sahman hökm sürür. Qonşu Gürcüstanda şəhər bələdiyyəsi buna nəzarət edir və qayda-qanun yaradır. Bizdə də böyük şəhər bələdiyyəsi yaradılmalı və bu kimi sahələr onun kurasiyasına verilməlidir. Çıxış yolu budur. Türkiyədə xalq avtobusları deyirlər. Bələdiyyə baxır onlara. Sərnişinlərə də keyfiyyətli xidmət göstərilir. Bələdiyyənin tabeliyində olan sistemlərə ictimai nəzarət də rahat və asan olur. Bizdə bu vəziyyətin yaranmasında əsas səbəblərdən biri də bələdiyyə institutunun zəifliyidir".
