Əksər Qərb ölkələrində ənənvi bazarları artıq supermarketlər əvəzləyib. Qonşu Rusiyada da bu proses gedir. Ekspertlər analoji təcrübənin Azərbaycanda da tətbiqini vacib sayırlar.

Iqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzinin (İSİM) eksperti Rəşad Həsənov məsələ ilə bağlı Mövqe.az-a açıqlamasında bildirir: "Azərbaycanda bazarların supermarketlərlə əvəzlənməsi prosesinin başladığını demək olar. Hazırkı mərhələdə daha cox gündəlik tələbat, o cümlədən ərzaq malları bazarlarının supermarketlərlə əvəzlənməsi müşahidə edilir, yaxın gələcəkdə isə digər təyinatlı bazarların da müasir formaya keçəcəyi mütləqdir. Süpermarketlərin yaranması, daha sivil ticarətin formalaşdırılması ictimai sifarişdir. Belə ki, vətəndaş artıq antisanitariyanın olduğu, gigiyenik zəmanətin olmadığı yerlərdən bazarlıq etmək istəmir. Cünki, sosial rifah artdıqca insanlar sağlam və elit yaşamağa meylli olur. Digər tərəfdən isə supermarketlər inkişafın göstəricisi hesab edilir. Avropa ölkələrində, Yaponiyada demək olar ki, bazarlar qalmayıb. Hətta qonşu Rusiyada belə bu proses gedir. Demək ki, iri supermarketlərin yaradılması və bazarları əvəzləməsi qlobal tendensiyadır və nə üçün Azərbaycanda olmasın?

Supermarketlərin daha geniş yayılmasını şərtləndirən amillərdən biri isə qiymət siyasətində edilən dəyişiklikdir. Cünki, əvvəllər bu tip ticarət obyektlərində qiymətlər digərləri ilə müqayisədə yüksək olurdu ki, bu da vətəndaşları seçim etməyə məcbur edirdi. Hazırda isə əksinə, supermarketlərin nüfuzu onun necə keyfiyətli xidmət göstərməyi və ucuz qiymət siyasəti aparmasında asılıdır. Bu ticarət obyektləri gəlirlərini dövriyyəni artırmaqla təmin etməyə calışırlar. Yaranmış situasiya isə sektorda nisbətən daha azad rəqabət mühitinin olması ilə əlaqəlidir.

Gördüyümüz kimi supermarketlərin müəyyən zaman intervalında bazarları əvəz etməsi qaçılmazdır. Prosesin daha sürətlə baş verməsinin həm vətəndaşlara, onların rifahına, istehlakcı hüquqlarının qorunmasına, həm də dövlətə xeyri var. Cünki, bazarların qanuni vergi prosesinə cəlb edilməsi cətin proses olduğu halda, supermarketlər daha cox qanunauyğun fəaliyət göstərir".

İqtisadçı ekspert Nicat Hacızadə isə bildirir: "Mən fikirləşmirəm ki, bazaralar tam supermarketlərlə əvəz olunur. Bu gün biz qeyd etdiyiniz kimi həm Avropa, həm də Rusiya bazarlarına baxsaq görərik ki, kiçik

bazarlarda öz mövqeyində durur, ancaq alıcı sayı azalıb. Və bu halı əvəz etmə kimi dəyərləndirməzdim. Bu gün Azərbaycanda iri supermarketlər gün-gündən artır. Biz bazarı araşdırsaq görərik ki, paytaxt sakinlərinin əksər hissəsi keyfiyyətli mal almaq düşüncəsi altında iri supermarketlərə gedirlər. Bu gün biz ən yaxşı brendlərin tam çeşidlərini iri supermarketlərdə görə bilərik. İri supermarketlər kiçik bazarlarla müqayisədə daha keyfiyyətli mallar gətirib istehlakçıya təqdim edirlər. Ümumiyyətlə, kiçik marketlər sırf yaşayış yerinin ehtiyaclarını ödəmək və yaxud gündəlik alış-satış miqdarına fikir verərək fəaliyyət göstərirlıər və bu tip kiçik marketlərdə biz keyfiyyətli malların tam olaraq olmasına şübhə ilə yanaşırıq. Təbii, bu da istehlakçı hüquqların pozulması ilə nəticələnir və vergidən yayınma halları bu tip mağazalarda müşahidə olunur. Mən bir halı da müşahidə etmişəm ki, bir çox topdansatış şirkətləri öz malları artıq iri supermarketlərə verirlər və onlara daha çox vaxt ayırırlar. Bundan başqa iri supermarketlərin digər balaca mağazalardan əsas başlıca fərqi burada qiymətlərin mütləq ucuz olmalı olması ilə bağlıdır. Sual yarana bilər nəyə görə?! Çünki xarici təcrübədə Avropa ölkələrində qiymətlər həmişə kiçik bazarlardan az olur və həmçinin istehlakçı malla satıcısız ünsiyyətdə olur və istənilən məhsulu rahat şəkildə baxıb, alıb-almayacağına qərar verir və böyük supermarketlərdə qeyd etdiyimiz kimi məhsul çeşidləri bol olur. Yəni Azərbaycan artıq bu prosesə başlayıb və uğurla davam edir. Lakin kiçik bazarlarında olmayacağını da tam demək olmaz. Çünki fikir verin, müəyyən yerdə yaşayan insan iri supermarketlər uzaqda olduğu halda oraya getməyəcək, öz binasının yanında yerləşən kiçik marketlərdən ehtiyaclarını alacaq. Bir halıda qeyd edim ki, iri supermarketlər yaranandan sonra təqiqatlar və praktik cəhətdən müşahidə etmişik ki, insanlar kiçik marketlərdən yalnız kiçik alış-veriş məqsədləri üçün, iri supermarketlərdən isə həftəlik alış verişləri üçün istifadə edirlər, təbbi ki, bu hallar hər dəfə müşahidə olunmur. Vəziyyət və yerdən asılı olaraq bu stiuasiya dəyişə bilir.

Bu gün istehlakçılar kiçik mağazaları tərk edərkən, aldığı malın çekini götürmürlər, heç tələb də etmirlər. Amma təcrübədə biz görürük ki, iri supermarketlər artıq istehlakçıları bu mədəniyyətə alışdırırlar".