"Dünyada gənclərin işsizlik
həddi rekord səviyyəyə çatıb. Beynəlxalq Əmək Təşkilatının
hesablamalarına görə, dünyada 15-24 yaş arasındakı gənclərin 81
milyon nəfəri işsizdir. Təşkilat bu acınacaqlı vəziyyətin daha da
kəskinləşə biləcəyi barədə xəbərdalıq edib".
Hal –hazırda dünyada 81 milyondan da çox işsiz gənc var. Və
onlarında hamısı ali savadlı və əmək qabilliyətlidir. Bu gün
Azərbaycanda bu problemin həlli yollarını axtarır. Bu statistikanı
görəndə ağıla bir sual gəlir, iş yerləri bu qədər azdır ki, savadlı
gənclərimiz işsizlikdən əziyyət çəkirlər? Lakin eyni zamandada
addım başı işçi tələb olunan elanlara rast gəlirik. Metroda,
qatarda, avtobusda, addım başı hər yerdə bu cür elanlara rast
gəlmək olar. Bəs görəsən problem nədədir?
Ali məktəbi qızıl diplomla bitirən Lamiyə Abbasova da eyni problem
ilə üzləşib: "Artıq iki ildir ki, ali məktəbi bitirmişəm. Lakin
işsizəm. Hara getsəmdə iş vermirlər. Səbəb isə iş stajımın
olmamasıdır".
Apardığım araşdırma zamanı, bu sözü bir çox gənclərdən eşitdim. Və
bunu deyən gənclərin əksəriyyəti də, savadlı və istedadlı olanlar
idi. Qəribəsi də odur ki, iş elanlarında staj haqqında heç bir
məlumat verilmir. İş axtaran gənc isə bu cür yerlərə, iş tapmaq
ümidi ilə müraciət edib, kor peşman qayıdası olur.
işsiz gənclər müxtəlif təşkilatlara iş tapmaq üçün daim müraciət
edirlər. Hökümət ya qeyri hökümət təşkilatlarında iş tələb edənlər
siyahısına düşənlərin əksəriyyəti razı salınmır. Beləki demək olar
hər yerdə əsas götürülən şərt işçinin, daha doğrusu işə götürülən
şəxsin təcrübəli olmasıdır.
Psixoloq Sevin Allahyarova isə bəzən işsizliyə gənclərin
kompleksinin də, gətirib çıxardığını deyir: "Bəzi hallarda
gənclərimiz iş görüşünə gedərkən, özlərində sıxıntı, utanc və s.
kimi hallar hissedirler. Buda onlarda bir növ kompleksin
yaranmasına gətirib çıxarır. Hətda elə olur ki, bilikli və savadlı
şəxs iş görüşməsi zamanı özünü itirdiyindən, istedadının hansı
səviyyədə olduğunu tam aça bilmir. Bu isə bir növ problemə gətirib
çıxara bilir. Çünki kompleksli şəxs həyatda yerini tapmaqda da
çətinlik çəkir, nəyin ki, iş tapmaqda".
Əgər stajım yoxdursa işsiz
qalmalıyam?
Staj – işləyərkən yığılan təcrübə deməkdir. Yəqin ki, bu sözü iş
axtaran tələbələrimiz tez-tez eşidirlər. Aparılan araşdırmadan belə
bir nəticəyə gəlirəm ki, əgər heç bir yerdə staj yığmamısansa, səni
heç bir ciddi iş yerində qəbul etməyəcəklər. Əgər ali təhsilli
tələbəyə heç kim ehtiyac duymursa, işə götürmürsə, bu tələbə
haradan və nədən başlasın? Düzdür yaxşı firma istər ki, onun işçisi
təcrübəli olsun. Amma bir şeyidə başa düşmürlər ki, bu tələbəyə
hamı yox desə, o ömür boyu təcrübəsiz olaraq qalacaq.
Ekspert Aynurə Kərimova deyir ki, bu problemin kökündə işsiz
insanların təcrübəsiz olmaları deyil: "Əgər qabaq iş yerlərinin az
olmasından şikayet edirdiksə, bu gün bu problemdə həllini tapıb.
Hal – hazırda Azərbaycanda hər gün yeni iş yerləri açılır. Və bu iş
yerlərinin də, bir çoxunun tələbi heç də, işçinin stajlı olması
deyil. Məsələ ondadır ki, bizim gənclər ilk dəfə işə başlayaraq,
tez bir zamanda yaxşı maaş tələb edirlər. Bu isə çox vaxt
mümkünsüzdür. Axı özünüzdə deyirsiniz ki, təcrübəsiz işçi! Bu
işçinin aldığı ləvazimət necə yüksək ola bilər? Təbii ki, iş
haqqının az olduğunu görən gənc, işsizlikdən gileylənəcək".
Dünyada elə bir ölkə yoxdur ki, orada gənc kadrların işsizlik
problemi tam şəkildə həll edilmiş olsun. Əslində gənc kadrların
işlə təminatı ilə bağlı çətinliklərin çözülməsi üçün onlara vakant
iş yerləri təklif olunur. Bəzi hallarda isə gənc kadrlar özləri
müəyyən səbəblərədən bu yerlərdən imtina edir.
Düzdür iş yerlərinin çox olduğunu bizdə danmırıq. Lakin gənc iki
ali təhsillidirsə, səkkiz il təhsil almaq üçün külli miqdarda pul
xərcləyibsə, hələ mən məktəb illərini demirəm, niyə onu qane
etmiyən işdə işləməlidir? Elə çıxır ki, çəkdiyi əziyyət boşuna
idi?
Ciddi iqtisadi fəsadlar törədə bilər...
Əksəriyyəti savadlı olan gənclərin işsizlik problemindən uzun
müddət əziyyət çəkməsi sonda onların işləmək həvəsinin daha da
azalmasına səbəb olur ki, bu da ciddi iqtisadi fəsadlar törədə
bilər.
"Hər gün işçi tələb olunan müəssələrə müraciət edirəm. Amma hər
gündə əli-boş qayıdıram. Sözün düzü nə edəcəyimi bilmirəm.
Universiteti üç ildir ki, bitirmişəm. Hal-hazıda da, ailəliyəm.
Buna baxmayaraq işsizlikdən əziyyət çəkirəm. Belə getsə işləməyə
olan-qalan həvəsim də, itəcək", - Fuad Əlişov dedi.
Müasir dövrdə gənc ailələrin sosial vəziyyətinə mənfi təsir edən
başlıca amillərdən biri də işsizlikdir. İş tapmağın çətinliyini
indi həm ali təhsil alan, həm də təhsilsiz gənclər hiss edir.
Statistikaya əsasən işsizlərin əksəriyətini 35 yaşa qədər olan
gənclər təşkil edir. Onlar arasında işsizliyin maksimal səviyyəsini
isə 20-24 yaş arasında olan gənc kadrlar tutur.
"Gənc İnsan Hüquq Müdafiəçiləri" İctimai Birliyinin rəhbəri Fatma
Məmmədova açıqlamasında bildirib ki, respublikamızda müxtəlif
sahələr inkişaf etsə də, sоsial və
iqtisadi sferada prоblemlər qalmaqdadır:
"Bu prоblemlərin dоğurduğu ciddi nəticələrdən biri də, əmək qabiliyyətli
insanların müvafiq iş tapa bilməməsidir. İşsizliyin
хüsusən, gənclər və qadınlar arasında geniş
yayılması ölkədə təkcə sоsial-iqtisadi
şəraitin pisləşməsinə deyil, həmçinin kriminоgen durumun da artmasına gətirib çıхarır".
Qeyd etdiyim ki, hesabata görə, 15-24 yaşlı əmək qabiliyyəli 620
milyon gəncin 81 milyonu işsizdir. Bu isə nəyinki, əmək
fəaliyyətinin aşağı enməsinə gətirib çıxarır, eyni zamandada gənc
ailələrin həyatında da müəyyən problemlər yaradır. Hal – hazırda bu
problemlə məşğul olan bir çox hökümət və qeyri hökümət təşkilatları
olsada, problem yenədə çözülməz olaraq qalır.
Türkan
Nadirqızı
Movqe.Az