Ömrünü nakam başa vurmuş, cəmi 50 yaş həyat sürmüş həkim-şair haqqında düşüncələr.
...Hər dəfə masallılar, Masallı haqqında yazılan kitablardan söz düşəndə Masallı Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı çox hörmətli cənab RAFİL İSRAFİL OĞLU HÜSEYNOV deyir ki, nəsillər dəyişəcək, zaman da keçəçək, amma, yazılan bu kitablar əbədi yaddaşlarda qalacaqdır, kitabxanaların rəflərini bəzəyəcəkdir. Elə etməliyik ki, hər çap olunan bu kitablar məktəblərə, məktəblilərə çatdırılsın, oxusunlar, öyrənsinlər. Bu da olur bir tarix. Tarix də heç nəyi yaddan çıxarmır, yeni gələn nəsillərə qalır.
Haqqında danışacağım bu kitab da yaddaşlarada qalacaq. Bu Tahir Qurbanın Bakının "Adiloğlu" nəşriyyatında, qalın qabıqda VƏ 104 səihfədə çap olunub oxuculara çatdırılmış KİTABIDIR. Əl boyda olan bu yeni kitabın adı "Yaddaşımda bitən ağac" adlanır. Kitab qara rəngdədir. Yağışlı yolun üstündə şehli tək yarpaq şəklidə verilmişdir. Bu romantik duyğular təbii ki, kitab haqqında hər şeydən xəbər verir. Kitabın içərisində isə nakam şair ömrünün əbədiləşdirilmiş anları bir neçə praqmentdə verilmişdir- 3 tək şəkili, 2 əsgərlik şəkili, 1 tələbələrlə şəkili, 4 şəkli isə atası, anası, qardaşları ilə şəkili və nəhayət 1 bir şəkili övladıyla təbaşirli kağızda əks olunmuşdur. Tahir Masallı rayonunda Qızılavar kəndindəki o vaxtı kı M.F. Axundov adına sovxozun rəhbəri Xalıq Qurbanovun övladı idi. Bu ailədə şeirə, sənətə, mədəniyyətə, şəxsiyyətlərə, tanınmış insanlara böyük qiymət verilirdi. Və təbii ki, bu qiymət ailədə övladlarının duyğularında öz yerlərini tapırdı... Bir sözlə, Tahir direktor oğlu idi... Lap atasına da şeir yazmışdı:
Bir aylı gecədən çıxıb gəlmişəm,
Saçımda, gözümdə qalıb işığı.
Bir aylı küçədən keçib gəlmişəm,
İndi də gedirəm küçə aşağı,
Baş alıb gedirəm gecə aşağı.
Bir aylı gecədən, de, mənə nə var?!
Bir nağıl istədim, indi yox o da...
Aylı gecələrdə körpə balalar
Ağ atlı oğlanlar görür yuxuda.
Kiminsə səsində donur gülüşü,
Dünya dağlarının güney yeri ağ...
Yanan ocaqların odu gümüşü,
Sönmüş ocaqların kösövləri ağ.
Ulduzlar döyünür pəncərələrdə,
Baxışım, baxışım üşüyür bir az.
Aylı gecələrdə, ağ gecələrdə
Dünya ağ yalana oxşayır bir az.
Elə bil bu gecə aydan düşmüşəm,
Ay ata, elə bil göydən düşmüşəm...
Sinəmdə döyünən aylı ürəklə
Vuruşa-vuruşa heydən düşmüşəm.
Ot olub qayada bitə bilmirəm,
Apara bilmirəm dünyanı burdan,
Burda da saxlayıb gedə bilmirəm,
Günəşin işığı düşüb barıdan.
Bu aylı gecədə bir ağ bulud var,
Yağışı sevincə, dərdə yağası
Dəyməmiş alçatək turş bir ümid var,
Bir də
bir hamilə gəlin yuxusu.
Dünya mürgüləyə bilir birtəhər.
Dünyanı yolundan saxlamaq olmur...
Köhnə qəzetlərə oxşayır şəhər -
...Köhnə qəzetləri oxumaq olmur.
Ovcuma sığınıb qızınır dəniz
Zülmətlə işığın qarışığında...
Dayanıb durmuşuq gün günorta biz -
Dünya- gün işığında,
Ürəyim - ay işığında... ("Atam üçün", səh. 20-23).
Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı, Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı "Ürəyimizdəki Tahir"də (səh.87-94) söyləyir ki,
ötən əsrin altımışcı illərində Bakının ədəbi mühitinin hərəkətverici qüvvələrindən, ədəbiyyatla maraqlanan gənclərin həyatına rəng qatan, onların əsas tanışlıq və mübahisə meydanlarından biri şəhərin böyük kitabxanalarının nəznindəki şeir, ədəbiyyat məclisləri idi. Azərbaycan Dövlət Universitetinin, Sabir və Lenin adına kitabxanaların mclislərinə toplananların çoxu bir-birlərini yaxşı tanıyırdılar, əksəriyyəti tələbə gənclərdi, aralarında tək-tək yaşlı həvəskarlar, yaxud zavodda, fabrikdə işləyən, lakin ədəbi biliklərinə görə tələbələrdən geri qalmayan adamlar da vardı: Qaçay Köçərli, Aslan Qəhrəmanov, Tofiq Abdin, Əli Həsənov, indi Şirvan şəhərində yaşayan Tofiq Hüseyn, Mövlud Süleymanlı, Müzəffər Şükür, Ağasəfa, Ramiz Rövşən, Seyran Səxavət, Eldar Baxış, Nüsrət Kəsəmənli, Rüzgar Əfəndiyev... Seyrək gələnlərin adlarını unutmuşam, məni bağışlayarlar.
Bu dəstədə arıq, ucaboylu, üzündən nəciblik tökülən. yaraşıqlı bir oğlan da vardı Masallı rayonunun Qızılavar kəndindən olan Tahir Qurbanov Tibb Universitetinbdə oxuyurdu.
Tahir son dərəcə səmimi, lakin çox danışmağı, öz duyğularını hər dəqiqə açıb ortaya tökməyi xoşlamayan, ciddi, təvazükar, şəxsiyyətini qoruyan, oturub-duruşuyla elə ilk görüşdəcə ətrafındakıların diqqətini cəlb edən bir gəncdi və dərnəyə ilk gəlişindən biz onunla dostlaşmışdıq. Tahiri mənə sevdirən xarakterindəki sadaladığım cəhətlərlə yanaşı, yüksək ədəbi zövqü idi. Tibb Universitetində oxusa da ədəbi prosesləri diqqətlə izləyirdi, dünya ədəbiyyatının seçmə nümunələrini oxumuşdu və yeni meydana çıxan əsərlər barədə mülahizələriylə həmişə başqalaraından seçilirdi.
Nazim Hikmət, Lorka, Robert Frost, Voznesenski, Yevtuşenko, Əli Kərim, Xəlil Rza, Məmməd Araz... uzaq və yaxın səslər... Bizim mühitimizdə çoxu artıq dünyaca tanınan, bəziləri hələ ilk kitablarıyla təqdim olunan bu kimi adlara həssasdı, öz yazılarımla yanaşı onları da müzakirə edərdik və mübahisələr saatlarla uzanardı.
Tahirin şeirə öz münasibəti vardı, mövqeyini və fikrinin düzgünlüyünü sübut etmək üçün lazım gəlsə saatlarla mübahisə edərdi.
Haqsızlığa və ədalətsizliyə dözümsüzdü. Belə vaxtlarda dalaşqan və küsəyən olurdu.
Tahirin qeyri - adi düşüncə tərzi vardı. Bir neçə şeirini dinləmək yetərli idi ki, onun anadan şair doğulduğuna inanasan. Sözçülüyü xoşlamırdı. Bütün şeirləri orjinal, poetik hörgülərdi. Nəyə müraciət edirdisə, yeni hansı mövzunu qələmə alırdısa, orda heç kimin görmədiyi mənaları, cizgi və rəngləri tapmağa və ifadə etməyə çalışırdı. Müharibə, dünyanı hədələyən atom erası və akoloji fəlakətlərdən tutmuş. deyək ki, o vaxt cənub zonasında qaraağacların kütləvi qurumasına qədər... Tahir bu mövzuların hər birində bənzərsiz söz deməyi bacarırdı. Mən onun gələcəyini sevilən. ədəbiyyatımızda yer tutan bir istedad kimi görürdüm.
Təəssüf ki, az yazırdı, həkimlik vaxtını çox aparırdı, yaxud yazdıqlarını üzə çığartmağı xoşlamırdı. Sonralar mən "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində, "Yazıçı" nəşriyyatında işləyəndə çoxlarının kitablarının, şeir, nəsr nümunələrinin çapına, nəşrinə kömək etmişdim. Amma Tahiri yola gərtirmək çətindi.
1970-1971-ci illərdə kirayə yaşadığım evləri dəyişdirə-dəyişdirə gəlib, Hərbi Hospitalla Şıtılxanın arasına, Perevanlı adlanan küçələrindən birinə çıxmışdım. Tahirlə qonşuyduk. Axşamlar evlərinə gedərkən, yaxud istirahət günləri yolüstü mənə baş çəkərdi...
Yaxşı havalarda həyətdəki albalı ağacının altında şahmat oynayardıq, həvəskardı və yaxşı oynayırdı.
Mən də tez-tez onlara gedirdim. Balaca evininm açıq eyvanı və damında qardaşlarının - Şairin, Mahirin, qaynı Kamranın da qatıldığı məclislərimiz uzanardı.
Tahirlə dostluğumuz ailəvi yaxınlığa çevrilmişdi. Bir neçə dəfə Qızılavardakı evlərinə də dəvət etmişdi və qaraağacların dövrələdiyi evin qonaqpərvər ruhu ürəyimdə unudulmaz xatirəyə çevrilmişdi. Atası masallının ağsaqqallarındandı, ağır, sanballı kişiydi, ancaq oğullarının dostları gələndə kənarda daynamaz, geniş dünya görüşü və təcrübəsi ilə söhbətlərimizə, mübahisələrimizə yol verərdi. Mən Tahirin xüsusi bir istedad sahibi olduğunu deyəndə, fərəhini gizlətməzdi.
Tahir gəncliyində Tibb Universitetinin həndbol komandasının üzvü idi, idmançı idi, sağlamdı, ancaq fikir çəkən, hər şeyi ürəyinə salan idi. Bəlkə buna görə də saçları tez ağarmışdı.
Bəlkə qəfil ölümü də həssaslığından, haqsızlıqlara dözə bilmədiyindən, yaşadığımız dünyanın poetik gözlə gördüyü dünyadan çox fərqli olmasının üzüntüsündən oldu.
Tahir böyük mənəvi dünyasının qatlarını açmadan. sirrini ürəyində gizləyərək, cəmiyyəti daha saf, insanlığı daha kamil, xalqımızı daha yetkin görmək, sözümüzü daha namuslu görmək arzusuyla yaşadı və getdi...
amma dostlarının ürəyindən getmədi.
Azərbaycan jurnalisti, Ümumrusiya Azərbaycanlıları Ko nqresinin (ÜAK) və Rusiya Azərbaycanlı Gənclər Təşkilatı (RAGT) Murmansk regional şöbəsinin mətbuat katibi,
region hökuməti yanında Millətlərə dair işlər üzrə Məsləhət Şurasının üzvü, Azərbaycan və Rusiya Jurnalistlər İttifaqlarının üzvü ƏLİHÜSEYN ŞÜKÜROV bu günkü məktubunda bildirir ki, Qurbanov Tahir Xalıq oğlu 12 aprel 1947-ci ildə Masallı rayonunun Qızılavar kəndində qulluqçu ailəsində anadan olub. 1965-ci ildə ATU-nun (indiki Tibb Universiteti) Pediatriya fakültəsinə daxil olmuş və 1971-ci ildə institutu bitirərək, göndərişlə 2 il ərzində Rusiya Federasiyası Kaluqa vilayətinin Yuxnov şəhərində hərbi hissədə hərbi həkim işləmişdir. Hərbi xidməti başa vurduqdan sonra 1973-cü ildə Uroloji Klinikanın RİT şöbəsində əmək fəaliyyətinə başlamış, 1977-ci ildən isə Azərbaycan Dövlət Həkimlərin Təkmilləşdirməsi İnstitutunun döş qəfəsi cərrahlığı klinikasına RİT şöbəsinin müdiri təyin olunmuşdur. 1981-ci ildə isə Respubilka Klinik Xəstəxanasının RİT şöbəsinin müdiri təyin edilmiş, sonradan isə 3 saylı Şəhər Klinik Xəstəxanasının eyni profilli şöbəsinin müdiri vəzifəsinə göndərilmişdir.
1991-ci ildə Qarabağ müharibəsi zamanı könüllü olaraq, azərbaycan Respubilkası Komissarlığına müraciət etmiş, əvvəl hərbi hosbitalın RİT şöbəsində klinik ordinator, sonradan şöbə müdiri vəzifəsinə təyin edilmişdir.
İşlədiyi bütün tibb müəssisələrində özünü yüksək ixtisaslı, gözəl təşkilatçı mütəxəssis kimi göstərmiş, dəfələrlə döyüş bölgələrində olmuş, ağır müharibə şəraitində dəfələrlə cərrahiyə masası arxasında öz şərəfli vəzifəsini yerinə yetirmişdir.
Onun fəaliyyəti Səhiyyə Nazirliyi və işlədiyi müəssisələrin rəhbərlikləri tərəfindən dəfələrlə yüksək diymətləndirilmişdir. Tahir Qurbanov ayrı-ayrı illərdə müxtəlif diplom və təşəkkürnamələrlə təltif olunmuşdur.
1997-ci ildə xəstəliyi ilə əlaqədar olaraq hərbi xidmət mayoru rütbəsində təqaüdə çıxsa da öz fəaliyyətini ömrünün axrına kimi hərbi hosbitalda davam etdirmişdir.
"...Səssiz gəlib, səssiz getsən də Sözün qaldı Tahir. Söz ki əbədidir!
"Ta əzəldən söz varıydı.
Sözü Allah, Allahı söz yaratdı"
İncil.
Bu balaca, əl içi boyda kitabla yenidən doğuldun Tahir, daha bir də ölməyəcəksən!.. " (Kitabı toplayanı və tərtib edəni Zakir Fəxri).
Qalıb hardasa o umu-küsü,
neçə alov əllər sönüb havada.
Arxamca atılan o bir ovuc su,
Sınıq şüşə kimi donub havada.
Demişəm yollara tökə qar, yağış,
bir böyük sevincin izinə düşəm.
Yuvası dağılan bala qaranquş,
yuxumu dənləyib, qaçıb demişəm.
Başlayıb gözümün nağılı yenə,
Anam yuxusuna atıb səsimi.
Südlü laylaları alıb əlinə,
körpələr yelləyib ağ dəsmal kimi.
O soyuq gecənin kipriklərinə,
Qayalar, bulaqlar axıb üstümə.
Nağıl - ağacları silkələmişəm,
alma çiçəkləri yağıb üstümə.
Sürüşüb sinəmdən düşüb bu ürək,
Bürünüb yolların soyuq qarına.
Mənim ürəyimi buğda dənitək
Çəkib qarışqalar yuvalarına.
Hər mənzil başında susmuşuq bir an,
Hər səhər çayların dönüb axarı.
Durub ocaqların buz yuxusundan,
Kövsövlər yürüyüb üfüqə sarı.
Bir külək oxşayıb gülü, çiçəyi,
Ötüb yamacları, qalxıb yalları.
Bizim küçəmizin dəli küləyi
qırmızı işıqda keçib yolları.
Çılpaq bir meşəyə dönübdür sükut,
Ulduzlar, böcəklər gözü yumulu.
Eh, mənim əllərim qar kimi sakit,
eh, mənim gözlərim şehtək yuxulu... ("YOL", səh.52-54).
"Yaddaşımda bitən ağac"KİTABININ redaktoru Saday Budaqlıdır.