Ölkəmizdə yod çatışmazlığının qarşısını almaq üçün xörək duzunun yodlaşdırılması üzrə 2001-ci ildə qanun təsdiq olunub. Qanunun 803-cü maddəsinə əsasən 2003-cü ilin yanvar ayından respublika ərazisinə yodlaşdırılmamış xörək duzunun idxalı, istehsalı, satışı, daşınması, hətta həmin duzların heyvanlara yem məqsədilə verilməsinə qadağa qoyulub. Amma buna baxmayaraq hələ də satışda yodlaşdırılmamış duzların satışı davam edir. Halbuki ekspertlər yodlaşdırılmamış duz satışının əhalini təhlükəli xəstəliklərlə üz-üzə qoya biləcəyi barədə həyəcan təbili çalır. Yod Çatışmazlığı Xəstəliklərinə Nəzarət üzrə Beynəlxalq Şuranın milli miqyasda monitorinqi nəticəsində məlum olub ki, Azərbaycan ev təsərrüfatlarının 65%-i adekvat qaydada yodlaşdırılmış duzdan istifadə etdiyi halda, yodlaşdırılmış duzdan istifadə edən ev təsərrüfatlarının ümumi sayı 85.8% təşkil edib. Respublika Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzinin (RGEM) Qida Təhlükəsizliyi şöbəsinin rəhbəri İmran Abdullayev deyir ki, hazırda ölkədə istehsal olunan duzun əksəriyyətinin yodsuz olduğunu bildirdi: "Bu gün ölkədə istehsal olunan xörək duzlarının çoxuna yodun qatılmadığı danılmazdır. Ona görə də GEM müraciət olduqca bu sahədə yoxlamalar aparır. Hansı şirkətin istehsal etdiyi duzun tərkibində normaya uyğun miqdarda yod tapılırsa həmin müəssisənin istehsalı dayandırılır".
İ.Abdullayev dedi ki, qaydaya görə, xörək duzunda 30 - 50 milli qram kiloqram (mq kq) yod olmalıdır. Amma hazırda ölkədə istehsal olunan xörək duzlarında yodun miqdarı qoyulmuş normadan 4 dəfə aşağıdır. İ.Abdullayev hazırda xörək duzunu yodlaşdırmadan satışa çıxaran müəssisələrə qarşı cərimə tətbiq olunduğunu bildirdi. Şöbə rəhbəri deyir ki, bütün xörək duzu istehsal edən müəssisələrdən duza yod qatmağı tələb olunub. Çox təəssüf ki, çox vaxt bu müraciətlərə əməl edilmir.
Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov isə deyir ki, bu sahədə nə qədər yoxlamalar aparılsa da, qanunsuz sexlər tərəfindən yodsuz duz isehsalı davam edir: "Qanunun 3.8-ci maddəsinə görə, ölkədə yodsuz duzun satışı qadağandır. Yodlaşdırılmamış duzların nəinki insanlara, hətta heyvanlara yem məqsədilə verilməsi belə yolverilməz və qəti qadağandır. Narkotiki satmaq necə qadağandırsa, yodsuz duz satmaq da qadağandır. Lakin bir sıra mağazalar şəbəkəsində hardan, hansı yolla gəlməsi məlum olmayan duzları yığırlar və satışını həyata keçirirlər. Bir çox çörək sexlərində də bu cür duzlardan istifadə edirlər. Bu cür duzlar çox vaxt aricdən gətirilir. Məsələn, Norveçdən, Rusiyadan, İtaliyadan və s".
E. Hüseynov deyir ki, yodlaşdırılmamış olmaqla yanaşı, tərkibi orqanizmə zərərli maddələrlə zəngin olan duzlar çörək bişirmə sexlərində də istifadə olunur: "Bu rəqəm 2002-ci ildəki göstəricidən dəfələrlə yaxşı olsa da vəziyyətin bu cür davam etməsi ölkədə geniş yayılmış zob xəstəliyinin artmasına səbəb olacaq. Eyni zamanda əqli çatışmazlıq, lal-kar, ölü və digər qüsurlu uşaqların doğulması halları artacaq. 2001-ci ildən dövlət səviyyəsində yodlaşdırılmamış duza qarşı qanun qəbul edilsə də hələ də satışda yodlaşdırılmamış duzlar var. Satışda olan duzların üzərinə yodlaşdırılmış yazılmasına baxmayaraq, monitorinq keçirsək, onların çoxunun tərkibinin yodsuz olduğunun şahidi ola bilərik".
AİB sədri İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi, eləcə də Səhiyyə Nazirliyinin bu sahəyə ciddi nəzarətinə ehtiyac olduğunu dedi: "Monitorinqlər aparmalı, bu cür məhsulların dükanlardan yığışdırılmasına nail olmalıdır".
Zülfiyyə Quluyeva