Rusiya Azərbaycandan aqrar məhsulların alışını dayandırır
3 Aprel 2012 19:46 (UTC+04:00)
Vahid Məhərrəmov: "Rusiya artıq dünya ticarət təşkilatına üzv
olduğundan onun standartına cavab verməyən məhsullara qadağa qoymaq
məcburiyyətindədir"
Vüqar Bayramov: "Rusiya bazarları bağlansa, bu fermerlərimizin
əhəmiyyətli hissəsinin müflis olmasına gətirib çıxaracaq"
Rusiya Özbəkistan, Tacikistan və Azərbaycandan idxal etdiyi kənd
təsərrüfatı məhsullarına qadağa qoymağa hazırlaşır. Və bunu
sözügedən ölkələrdən idxal edilən məhsulların tələblərə cavab
verməməsi ilə əsaslandırır. Bildiyimiz kimi, Azərbaycan fermerləri
öz məhsullarının mühüm bir hissəsini Rusiya bazarlarında realizə
edir. Bundan da böyük gəlir əldə edirlər. Belə olan halda söz yox
ki, Rusiyanın atmaq istədiyi addım Azərbaycan fermerlərinə böyük
ziyan gətirəcək.
Onlar Rusiya bazarını itirməklə digər ölkələrdə bazar axtarışına
çıxmalı olacaq ki, bu da riskli və çətindir. Həmçinin Azərbaycanın
aqrar məhsullarının əsas realizə olunduğu məkan Rusiyadır. Digər
ölkələrdə isə bizim məhsullara tələbat çox aşağıdır. Belədə
Rusiyaya yolların bağlanması ilə həmin aqrar sahə məhsulları ölkə
daxilində satışa çıxarılacaq. Bu halda bol məhsulun olması ilə
qiymətlərin ucuzlaşması baş verə bilər. Rusiyanın atmaq niyyətində
olduğu yuxarıda qeyd etdiyimiz addımdan sonra Azərbaycanın kənd
təsərrüfatı sektorunda vəziyyətin necə ola biləcəyini ekspertlərlə
dəyərləndirdik.
Kənd təsərrüfatı üzrə mütəxəssis Vahid Məhərrəmov düşünür ki,
Azərbaycanın aqrar məhsullarının ölkəsinə ixracına Rusiyanın qadağa
qoyması Moskvanın Dünya Ticarət Təşkilatına üzv olması ilə bağlı
ola bilər: "Azərbaycanın ən çox kənd təsərrüfatı məhsulu ixrac
etdiyi ölkə Rusiyadır. Bu ölkəyə tərəvəz məhsullarından pomidor,
xiyar, faraş kartof, meyvələrdənsə alma, xurma, albalı göndəririk.
Hazırda vəziyyət elədir ki, Rusiyanın bazarlarında yerimizi
genişləndirmək imkanındayıq. Bununla da əvvəlki mövqeyimizi bərpa
edə bilərik. Belə ki, vaxtilə Rusiyaya indikindən daha çox aqrar
məhsullar göndərirdik.
Çünki sovet dönəmində potensialımız və istehsal səviyyəmiz daha
yüksək idi. Rusiya artıq dünya ticarət təşkilatına üzv olduğundan
onun standartlarını prioritet olaraq qəbul edib. Bu səbəbdən də
ölkəsinə gətirilən məhsulların da həmin standartlara uyğun olmasına
xüsusi yanaşacaq. Təəssüf ki, bizim ora göndərdiyimiz aqrar
məhsulların bəziləri Rusiya tərəfinin rəyinə görə həmin
standartlara dolğun cavab vermir. Ona görə də Rusiya istəsə də,
istəməsə də ticarət təşkilatının standartlarına uyğun olaraq
Azərbaycan məhsullarına qadağa qoymalı olur".
Həmsöhbətimiz dedi ki, Rusiyaya ixracın dayanması ilə bəzi kənd
təsərrüfatı məhsullarımızın satılmayaraq çürümə ehtimalı da artmış
olacaq: "Kartof və almaya olan tələbatımızı özümüz ödəyə
bilmədiyimizdən Rusiyaya göndərilən həmin məhsulların geri
qayıtmasının elə bir mənfi təsiri olmayacaq. Bu hal özünü yalnız
xurmada göstərər. Çünki o çox istehsal edildiyindən onun bir
hissəsi məhz Rusiyaya göndərilir. İndi qadağa qoyulsa həmin artıq
məhsulun tələf olma ehtimalı da artacaq. Rusiya bazarının kənd
təsərrüfatı məhsullarımızın üzünə bağlanması ilə ölkə daxilində
təklif artar. Bu halda isə fermerlərin ziyanına olaraq qiymətlər
aşağı düşəcək".
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzinin sədri Vüqar Bayramov
Rusiyanın Azərbaycandan gələn bütün kənd təsərrüfatı məhsullarına
qadağa qoyacağını inandırıcı saymır: "Rusiyanın aqrar məhsullara
olan tələbatının ödənilməsində Azərbaycan əsas ölkələrdən biridir.
Həm də Azərbaycanın aqrar məhsulları Rusiya bazarında müvafiq
üstünlüklərə malikdir. Azərbaycandan şimal qonşuya ixrac edilən
kənd təsərrüfatı məhsullarının qiyməti yüksək olsa da, digər
ölkələrdən Rusiyaya gətirilən məhsullarla rəqabət aparmaq imkanına
malikdir. Bu mənada belə bir qadağanın tətbiq olunacağı müzakirə
edilsə də belə, inandırıcı deyil". Lakin qadağa tətbiq olunarsa, bu
həmsöhbətimizə görə birmənalı şəkildə Azərbaycan fermerlərinin
maliyyə vəziyyətinə mənfi təsir edəcək: "Çünki Azərbaycan üçün
Rusiya bazarı böyük əhəmiyyət daşıyır. Bütövlükdə Azərbaycanın
aqrar məhsul istehsalçıları üçün regionda əsas bazar Rusiyadır.
Bunun da müxtəlif səbəbləri var. 150 milyona qədər əhalisi olan
Rusiya bazarı böyük olması ilə seçilir. Digər tərəfdən Azərbaycan
iş adamları Rusiyada işləməkdə müəyyən təcrübə və ixtisaslaşma
toplayıblar. Onlar çox asanlıqla öz məhsullarını Rusiya bazarına
ixrac edir. Həmçinin səbəblərdən biri də odur ki, Rusiyada yaşayan
vətəndaşlar Azərbaycanın aqrar sahə məhsullarını tanıyır. Bizim
məhsullar bu ölkənin bazarında özünü təsdiq edib. Bütün bunlara
görə bizim üçün Rusiya bazarları bağlansa, bu fermerlərimizin
əhəmiyyətli hissəsinin müflis olmasına gətirib çıxaracaq. Belədə
regionda yaşayan əhalinin vəziyyətinə də kifayət qədər mənfi təsir
göstərəcək".
V. Bayramov qeyd etdi ki, Rusiyanın sözügedən qərarı reallaşsa, bu
əvvəllər Moskvaya daşınan kənd təsərrüfatı məhsullarımızın indi
daxili bazarda reallaşmasına rəvac verəcək. Belədə ekspertin
fikrincə qiymətlər də ucuzlaşar: "Amma problem ondadır ki, bir sıra
kənd təsərrüfatı məhsullarını uzun müddətə saxlamaq mümkünsüzdür.
Soğanın ölkəmizdə hazırkı qiyməti uzun müddət saxlamaq mümkün
olmadığından ucuzlaşıb. Ona görə də aqrar sahə məhsullarının
qiymətinin aşağı düşməsi iqtisadi baxımdan əlverişli deyil. Belədə
fermerlər ziyanla üzləşə bilər və beləliklə də onun soğan əkməyə
marağı azalar. Bu da növbəti ildə soğanın qiymətinin bahalaşmasına
gətirib çıxaracaq. Bütün bunlara görə düşünürəm ki, Rusiyanın
qadağasından sonra aqrar məhsullarımızın yerli bazarda realizə
olunması ilə qiymətin ucuzlaşması sadəcə olaraq qısa müddətli
olacaq".
Aqrar məhsulumuzun Rusiyaya yolu bağlandıqda onu başqa xarici
ölkəyə ixrac etmək imkanlarımız isə V. Bayramovun zənnincə
mümkünsüzdür: "Rusiya bazarına alternativlər olduqca azdır.
Standartlara cavab vermədiyindən məhsulumuzu Avropa bazarına çıxara
bilmərik. Yalnız MDB bazarına çıxara bilərik. Amma Gürcüstan
bazarına aqrar məhsulumuzun çıxarılmasının ciddi əhəmiyyəti
olmayacaq. Məhsulun bir hissəsini Moldovaya, Ukrayna və Belarus
bazarına çıxarmaq isə mümkündür. Lakin Orta Asiya ölkələrinin öz
kənd təsərrüfatı istehsalı olduğundan həmin bazara çıxarmağımız da
mümkünsüz görünür. Sadəcə Qazaxıstana ixrac baş verə bilər. Amma bu
halda da Rusiya bazarındakı mövqeyimizi təmin edə bilməyəcəyik.
Çünki Rusiya bazarına alternativ bazar hələ ki, yoxdur".
Rüfət NADİROĞLU