Ərzağa daha çox pul xərcləməli olacağıq
18 Oktyabr 2013 11:08 (UTC+04:00)
Məlumdur ki, Azərbaycanda əhalinin gəlirlərin çox hissəsi hələ də
ərzağa xərclənir. Bu xərcin şəhər və kəndlərdə fərqli olmaqla
təxminən gəlirlərin yarısı qədər olduğu bildirilir. Halbuki,
inkişaf etmiş ölkələrdə ərzağa əmək haqqının 10-12 faizi
xərclənildiyi bildirilir. Əhalimizin xərclərinin 14. 4%-i qeyri -
ərzaq məhsullarının alınmasına, 37.5 % isə xidmətlərə yönəlir.
Kommunal xərclər isə 7.2 % təşkil etdiyi halda təhsilə qoyulan
vəsait 1.6-1.9%, arasında dəyişir. Gəlirin təxminən 4%-i səhiyyənin
payına düşür. İstirahətimizə isə xərclərimizin təxminən 3 faizini
ayırırıq. Ancaq ekspertlərin fikrincə, ən çox pul təhsilə və
səhiyyəyə ayrılmalıdır.
Hazırda diqqətçəkən məqamlardan biri də odur ki. iqlim, siyasi,
iqtisadi və digər amillərə görə dünyada ərzağın qiyməti art-arta
gedir. Mütəxəssislər bildirirlər ki, artan ərzaq qiymətləri
ölkəmizdə gəlirlərin qidaya xərclənən payını artıra bilər. Amma bu
xərcin artmaması üçün bir çox tədbirləri də istisna etmirlər.
İqtisadi Resursların Öyrənilməsi Mərkəzinin rəhbəri Ruslan
Atakişiyev bildirir ki, bu gün Azərbaycanda orta əmək haqqını 364
manat götürdükdə, şəhər əhalisinin gəlirlərinin 47%-i, kənd
yerlərində isə 49%-i ərzağa xərclənir: "Ölkə ərazasində pərakəndə
ticarət şəbəkəsində ölkə sakini ayda 36,5 manatlıq ərzaq malı alır.
Bizdə əhalinin gəlirlərinin 6-7%-i təhsil xərcləridir. Xidmət
xərclərinə 18% yönəlir. Ümumiyyətlə, əhalinin gəliri azaldıqca
ərzaq xərcləri daha çox artmağa başlayır. Gəlir artdıqca daha çox
qeyri-ərzaq - xidmət, mədəniyyət, turizm kimi sferalara qoyulan
xərclər artır. Yəni, əhalinin gəlirləri azalanda zəruri xərclərin
miqdarı artır".
Ekspert bildirdi ki, hazırda dünyada qida məhsullarının qiyməti
artır: "Bu da dünyada quraqlığın, yağıntının miqdarında tarazlığın
pozulması ilə əlaqədardır. Azərbaycanda qida məhsullarının
qiymətinin qalxmaması üçün dövlət müəyyən tədbirlər görə bilər.
Bunun nəticəsində gəlirlərin az qismini qidaya xərclənmiş olarıq.
Əhalinin inkişafında duran amillərdən biri odur ki, ailələr
xərclərinin böyük bir hissəsini təhsilə və mədəniyyətə ayırırlar.
Hökumət bu istiqamətdə bir neçə tədbirlər həyata keçirə bilər.
Birincisi, ölkədə Rəqabət Məcəlləsinin qəbul edilməsi
sürətlənməlidir. Ölkə daxilində rəqabət tam şəkildə təmin
edilməlidir. O zaman təklif edən şirkətlərin sayı artacaq. Bu da
bazarda məhsul bolluğunun yaranmasına və qiymətlərin aşağı
düşməsinə gətirib çıxaracaq. İkincisi, Azərbaycanın Ümumdünya
Ticarət Təşkilatına (ÜTT) üzvlük prosesi sürətlənməlidir. Üçüncüsü,
kənd təsərrüfatı məhsullarının satış bazarlarına çıxışı
asanlaşdırılmalıdır. Vasitəçilərin sayı minimuma endirilməlidir.
Digər tərəfdən, ölkə daxilində resurslar bazarını inkişaf etdirmək
lazımdır. İstehsalçıların resurslara çıxışı asanlaşdırılmalıdır.
Belə olarsa, məhsulların qiyməti aşağı düşə bilər. Həm də bu,
əhalinin nominal gəlirlərinin artması ilə yanaşı, real gəlirlərinin
artmasına gətirib çıxaracaq. Yəni, bazarda rəqabət şəraitinin yaxşı
təmin edilməsi əhalinin real gəlirlərinin artmasına gətirib çıxara
bilər".
Digər iqtisadçı-ekspert Zöhrab İsmayıl bildirdi ki, hazırda yanlız
ərzağa çəkilən xərclər artmır: "Ümumiyyətlə, bütün məhsullar və
xidmətlər üzrə qiymətlərin artım prosesi gedir. Azərbaycanda
təqribən gəlirlərin yarısı ərzaq məhsullarına xərclənir. Odur ki,
dünyada ərzaq məhsullarının bahalaşması Azərbaycan vətəndaşlarının
bu xərclərini daha da artıra bilər. Ona görə də hazrıda ərzaq
təhlkükəsizliyi qlobal səviyyədə gündəmdə olan məsələdir. Bu, məhz
həmin təhlükədən irəli gəlir. Çünki, yalnız Azərbaycanda yox, o
cümlədən bir çox ölkələrdə ərzağa çəkilən xərclər artmaqdadır. Ona
görə Azərbaycan da ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələlərə ciddi
yanaşmalıdır. Düzdür, ölkəmizin bununla bağlı proqramları var. Amma
daha strateji hədəflər qoyulmalıdır. Bu, problemləri bir qədər
yumşalda bilər. Bizdə əsasən regionlarda gəlirlərin çox hissəsi
ərzağa sərf olunur. Odur ki, ərzaq təhlükəsizliyi proqramının
reallaşdırılması və regionların daha sürətli inkişafı lazımdır.
Çünki, ərzaq təhlükəsizliyinin bərqərar olması, həm də regionlarda
yoxsulluğun azaldılması üçün bölgələrin daha sürətlə inkişaf
etdirilməsi vacibdir".