Maklerlər evlərin qiymətini daha da bahalaşdırır

Bu gün paytaxtın bir çox yerlərində ev alqı-satqısı ilə məşğul olan ofislərə rast gəlmək olur. Əhali arasında əmlakın alınıb-satılmasına vasitəçilik edən bu kimi ofislərdə çalışan rieltorların fəaliyyətinin tənzimlənməsi haqda qanun bir neçə dəfə müzakirə olunsa da, hələ qəbul olunmayıb. Qanunun yoxluğu bəzən bir sıra problemlərin, xoşagəlməz halların yaşanmasına səbəb olur. Belə ki, qanunun yoxluğunda istifadə edən bəzi rieltorlar, başqa adla maklerlər, əhalini aldadaraq onların pullarını mənimsəyirlər. Əksər hallarda isə rieltorlar öz fəaliyyətlərinə görə dövlətə heç bir vergi ödəmirlər. Bundan başqa, bəzən onların özlərinin də hüquqları pozulur və yaxud da fəaliyyətlərini tam olaraq yerinə yetirə bilmirlər.  

Bazarda süni qiymət artımına səbəb olan yalançı rieltorların fəaliyyətindən şikayətlənən "Əmlak Bazarı İştirakçıları" İctimai Birliyinin üzvü Rövşən Talıbzadə qanunun qəbul edilməsi ilə insanlar tərəfindən rieltor məfhumunun əsl anlamının başa düşüləcəyini bildirdi:  "Ən sadə bir şeyi nümunə göstərə bilərik ki, bu gün qiymətlər qalxmaqdadır. Demək olar ki, hər ay daşınmaz əmlak üzrə qiymətlərin artımı müşahidə olunur. Düzdür, qiyməti artımının səbəbləri arasında ipoteka bazarının fəaliyyət göstərməsi, mənzil tələbin artması, təklifin azalması və bu kimi cəhətlər də mühüm amil olsa da, burda bir məqam da var ki, bu gün bazarda spekulyar rieltorlar, daha doğrusu maklerlər də mövcuddur. Onlar bu gün qiymətlərin süni olaraq artırılmasında böyük önəm daşıyırlar. Bu piramida şəklində qiymətlərin artmasına səbəb olur. Bazarda bu kimi maklerlərin aradan qalxmasına ehtiyac var ki, süni qiymət artımına son qoyulsun. Onlar hansısa mexanizmə salınaraq tənzimlənsin. Rieltorların fəaliyyəti haqda qanun çox məsələlərin həllinə səbəb olacaqdır. Bununla bir çox qaranlıq məsələlərə aydınlıq gətirilə bilər. Məsələn, biz bu qanunla hər yerdə rastlaşdığımız makler anlayışı ilə rieltor anlayışını fərqləndirə biləcəyik. Bu gün hər yerdə əhaliyə ev alqı-satqısını maklerlər həyata keçirir. Amma daşınmaz əmlak bazarının iştirakçıları rieltorlardır. Maklerlər isə dəllallardır. Onlar hər bir əmlakın satıcısı ola bilər. Məsələn, avtomobil satıcısı da maklerdir, dəllaldır. Amma rieltor yalnız daşınmaz əmlak alqı-satqısı ilə məşğul ola bilir. Rieltor adının anlamının başa düşülməsi üçün ilk növbədə sözügedən qanun layihəsinin qəbuluna böyük ehtiyac var. Rieltor bazarda yaradılan süni vəziyyətdən istifadə etməməlidir. O, alqı-satqı zamanı vətəndaşların hər iki tərəfinin hüquqlarının qorunmasında böyük məsuliyyət daşımalıdır. Bundan başqa, rieltor hətta bazarın tənzimləyicisi rolunu oynayır. Ola bilər ki, kimsə əmlakın qiymətini yüksək deyə bilər. Rieltor vətəndaşı əmlakın bazardakı real qiyməti ilə tanış eləməlidir. Amma bizim rastlaşdığımız əksər maklerlər kimsə evi ucuz qiymətə də təklif edəndə çalışırlar ki, onu baha qiymətə satsınlar və daha çox qazanc əldə etsinlər. Bu işləri görən bazarda olan qeyri-peşəkar maklerlərdir. Onları rieltor adlandırmaq düzgün deyil.  Rieltorların fəaliyyəti haqda qanun qəbul olunsa, bazar tənzimlənər və qiymətlər müəyyən ölçüyə, əndazəyə salınar. Bundan başqa rieltorların sertifikatlaşdırılması, onların fəaliyyətinin leqallaşdırılması prossesi gedə bilər və vətəndaşlar da qarşılarında hər hansı küçədən keçən bir maklerin deyil, artıq arxalarında dura biləcək nüfuzlu bir şirkətin olduğunu bilərlər. Artıq vətəndaş rieltorla iş görən zaman bilər ki, səhəri gün o aldadılmayacaq. Arxasında nüfuzlu bir şirkət dayanır və məsuliyyət daşıyır. Amma bu gün vətəndaşların rieltor fəaliyyətinə etibarı azdır. Bunu şəraiti həm də maklerlərin özləri yaradıblar. Vətəndaş düşünür ki, maklerlə birlikdə iş görsəm, aldanaram. Küçədə pərakəndə şəkildə fəaliyyət göstərən maklerlərin sayı kifayət qədərdir. Ona görə vətəndaş bilmir ki, kimə güvənsin. Amma rieltorlar haqda qanun qəbul olunsa, insanlar biləcək ki, kimlərlə iş görür, rieltor kimdir, sabah onun məsuliyyətini kim daşıyır. Bu gün hansısa makler vətəndaşı aldadanda vətəndaş yalnız polisə müraiət edə bilir. Məsələn şikayət edə bilər ki, makler məni aldadıb. Qaz xətti olmayan evdə yalançı qaz balonu qoyaraq evi mənə satıb və mən ondan şikayətçiyəm. Amma şirkətə məxsus rieltorla iş görərsə, biləcək ki, məsuliyyəti şirkət daşıyacaq. Şirkət də öz nüfuzunu qorumaqdan ötrü, günü hüquq-mühafizə orqanlarında keçməsin deyə çalışır ki, öz rieltorları düzgün fəaliyyət göstərsin. Onlara lazımi tövsiyyələrini verir, kurslar keçir, sertifikat verir, onları stimullaşdırır. Vətəndaşların hüququqnun da qorunmasına xüsusi nəzarət edir. Buna görə də, qanun qəbul olunsa, rieltor adı cəmiyyətdə nüfuz qazanar. Rieltorlar da düzgün fəaliyyət göstərərlər və əmin olarlar ki, işlədikləri şirkət də nüfuzludur". 

Rövşən Talıbzadə bəzn rieltorların da aldadıldığını və qanunun qəbulu ilə nəinki vətəndaşların, eyni zamanda rieltorların da hüquq və vəzifələrinin qorunacağını dedi: "Bundan başqa, bu gün rieltorların özləri də bəzən aldanırlar. Yəni bir də görürüsünüz ki, vətəndaş gəlir maklerdən məsləhət alır ki, harda ev ucuzdur. Makler onu aparır, göstərir. Sonra vətəndaşlar vasitəçisiz belə aralarında razılaşırlar və evin alqı-satqısını həyata keçirirlər. Qanun qəbul olunarsa, rieltorların da hüquqları qorunar". 

MBA LTD şirkətinin rəhbəri Nüsrət İbrahimli də məsələ ilə bağlı saytımıza açıqlama verdi: "Azərbaycanda rieltorların fəaliyyətinin tənzimlənməsi üçün vasitəçilik xidməti var. Lakin onların fəaliyyəti birbaşa olaraq qanunla tənzimlənmir. Bu haqda qanun olarsa, rieltorların hüquq və vəzifələri konkret olaraq müəyyən olunar. Lakin bu gün bu sahədə bir sıra problemlər yaşanır. Məsələn, rieltorların notarial kontorlara müraciət etmək hüququ yoxdur. Və yaxud da, Daşınmaz Əmlakın Dövlət Reyestri xidmətindən hər hansı bir dövlət qurumundan alqı-satqı predmeti, onun əmlakına dair hər hansı arayış, məlumatlar toplaya bilmirlər. Bu, onlara müəyyən problemlər yaşadır. Bundan başqa alıcı-satıcı arasında əlaqələrin qurulmasında  da konkret qaydalar yoxdur. Təbii ki, qanun qəbul olunsa, bunların rieltorlar üzərində müsbət təsiri olar. Belə ki, rieltorların vəzifə  və hüquqları digər orqanlar tərəfindən tanınar və onların fəaliyyətində müəyyən bir şəffaflıq olar".