Pulun çoxalması da qiymətləri bahalaşdırır

Aparılan araşdırmalar göstərir ki, son 5 ildə ölkədə  dövriyyədə olan pul kütləsi 2,5 dəfə artıb. Əgər 2008-ci ildə dövriyyədə olan pul kütləsi 6 milyard manat təşkil edirdisə, ötən ilin sonuna bu rəqəm 15,2 milyard manatı keçib. Pul kütləsinin bu cür artmasının ölkə iqtisadiyyatı üçün müəyyən təhdidlər yarada biləcəyi düşünülür.

İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzinin eksperti Rəşad Həsənov bildirir ki, pul kütləsinin artması iqtisadiyyatın dövriyyəsi ilə birbaşa əlaqəlidir: "Əgər dövriyyənin tələbi genişlənirsə, tələb müəyyən vəsaitlə qarşılanmalıdır. Bu, vəsaitlərin çox olmasının şərtləndirən amillərdən biridir. Ümumiyyətlə götürdükdə, son 5 ildə dövriyyədə olan pul kütləsinin artımı ilə bağlı məsələdə inflyasiyanın da öz payı olub. Bu gün azalsa belə, Azərbaycanda müəyyən qədər inflyasiya var. İnflyasiya istər-istəməz dövriyyədə olan pul kütləsinin artımını şərtləndirən əsas amildir. İqtisadi vəziyyət stabilləşdikcə, əhalinin gəlirləri artdıqca, pullar toplanır və hüquqi şəxslərə nağd pulların əmanət edilməsi prosesi gedir ki, bu da pul kütləsini artıran amillərdən biridir. Amma Azərbaycanda dövriyyədəki pul kütləsinin tənzimlənməsi Mərkəzi Bank tərəfindən həyata keçirilir. Mərkəzi Bank çox sərtləşdirilmiş pul-kredit siyasəti həyata keçirməkdədir. Əsas məqsəd, həm qiymət bahalaşmasının, həm də real sektora aid olmayan vəsaitlərin dövriyyədə olması səbəbindən yarana biləcək inflyasiyanın qarşısını almaqdır. Yəni biz daimi bel əməlumatlar eşidirik ki, Mərkəzi Bank dövriyyədən 1 milyard və ya müəyyən qədər vəsaiti kənarlaşdırdı. Bunun məqsədi, iqtisadiyyatın böyüməsi və həmçinin müəssisələrin və şəxsi gəlirlərin yaxud da ki, istifadə üçün olan gəlirlərin dövriyyədən kənarlaşdırılması yolu ilə baş verəcək inflyasiyaların qarşısının alınmasıdır. Bununla bağlı siyasəti həyata keçirməsinə baxmayaraq, real vəziyyət göstərir ki, Mərkəzi Bankın fəaliyyəti  dövriyyədə olan pul kütləsinin həcmini çox aşağı səviyyyəyə salmağa yönəlib".

Bu gün yalnızca nağdsız ödənişlərlə bağlı problemlərin olduğunu deyən iqtisadçı-ekspert Samir Əliyev isə, artan pul kütləsinin inflyasiya ilə bağlı problemlər yarada biləcəyini deyir: "Əlbəttə ki, bu, Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün üçün mənfi bir haldır. Diqqət yetirsək, görərik ki, bu 5 il müddətində ölkə iqtisadiyyatının həcmi kifayət qədər böyüyüb. Daxili məhsulun artımı müşahidə edilir və bu artım olduqda ölkədə pul kütləsinin də artımı labüddür. Və ölkədə iqtisadiyyat üçün pul tələb olunur ki, bu pul da, təbii ki, Mərkəzi Bank tərəfindən ödənilir. Əsas səbəb bununla bağlıdır. Mən hesab edirəm ki, yaxın zamanlarda da biz pul kütləsinin artacağını müşahidə edəcəyik. Sadəcə, narahatçılıq doğuran məqam nağd pul kütləsinin artımıdır. O baxımdan ki, baxmayaraq ki, ölkədə nağdsız dövriyyənin inkişafı ilə bağlı təşəbbüslər göstərilir, amma biz müşahidə etsək, pul kütləsinin nağd pulun həcmi yüksək olaraq qalmaqdadır. Bir tərəfdən  nağdsız dövriyyə ikişaf edir, bir tərəfdən də, nağd pullar artır. Bu, iqtisadiyyatda böyük bir problem yarada bilər. Düzdür, bu gün inflyasiya təhdidi yoxdur. Hamısı nəzarət altındadır. Amma mənə elə gəlir ki, gələcəkdə bu halda inflyasiyanı cilovlamaq sahəsində ciddi problemlər yarana bilər. Və bu halda pul kütləsinin çoxluğu istisadiyyat üçün təhlükə törədə bilər. Amma hazırda elə ciddi bir təhlükə törətmir".