Novruzdakı ulusal ruhumuz
17 Mart 2014 00:04 (UTC+04:00)
Novruz bayramı minillərdir ki, ulusumuzun yaşamında özünəməxsus yer
tutur. Bu bayramda milli ruhumuzun, qədimliyimizin soraqları
yaşayır. Minillər öncə babalarımız inanıblar ki, insanla təbiətin
birliyi var. Bu birliyi əcdadlarımız öz ömründə yaradıb və yaşadıb:
qışın yazı əvəzləməsini öyüb, təbiətlə birgə ruhən yenidən doğulub,
içəridən arınıb, bu təmizlənməni mənalandırıb, bayramlaşdırıb.
***
Novruz bayramı bir çox ölkələrdə qeyd edilir. Azərbaycan Novruzunun
isə bənzərsizliyi ortadadır. Ümumşərq, ümumtürk keyfiyyəti olan
Novruz muğamdakı bənzərsizliyimiz qədər bizimdir. Qədimdən bəri
varlığın başlıca ünsürlərinə (od, su, hava, torpaq) türk öz ruhuyla
baxıb, təbiətin yenidən doğulmasını mənalandırarkən başqa xalqların
təsəvvürlərinə möhtac olmayıb. Minillər boyunca türkün əski inancı
cilalanıb, babamız Zərdüştün dönəmində sistemli təsəvvür, baxış
halına gəlib. Zərdüştün "təmiz fikir, təmiz söz, təmiz əməl"
ideyası türkün ruhani təsdiqidir.
***
Bu gün Novruzla bağlı müəyyən məqamlar adamların təsəvvüründə yenə
də qarışıqdır. Ümumşərqi olduğu dərəcədə də ümumtürk səciyyəsi
daşıyan Novruz bayramının milli sınırlarını anlamağımız və
anlatmağımız hərdən lap çətinləşir. Minillərdən bəri yol gələn,
çoxlu dirənişlərə, dəyişmələrə məruz qalan Novruz türk ruhunun
özünəməxsusluğunu bacardığı qədər yaşadıb. Millət o zaman var olur
ki, ruhunun qədim soraqlarını, adət-ənənəsini, bir sözlə,
özünəməxsus nəyi varsa, hamısını qoruyub saxlayır. Belədə millət
tarixin dolanbaclarında sarsılmır, başını itirmir. Novruzda
qədimliyimizin zəngin çalarları var. Tariximizin ən çətin
məqamlarında belə bu bayram ürəklərdə yaşayıb. Bayram hər şeydən
öncə insanın içində olmalıdır. Novruzun mahiyyətində türkün halının
yetkin ifadəsi var. Elə etmək gərəkdir ki, qədimliyimizin soraqları
qloballaşma (kürəsəlləşmə) həşirində gözümüzdə qətiyyən
adiləşməsin, bayağılaşmasın. Novruz bayramında başqa bayramlarda
olduğu kimi zəngin süfrənin yaradılması, həşirçilik, bayağı
mahnılar, əyləncələr, fişənglər selinə bürünməsi də yanlışdır.
Novruzda od – bayramın başlıca rəmzidir.
***
Adət-ənənələrimizin zirvəsində qədimliyimizi, ucalığımızı,
idrakımızın ənginliyini, ruhumuzu özündə yaşadan Novruz bayramı
durur. Novruzda Zərdüştlükdən gələn xeyirin şər üzərindəki
qələbəsinə inam yaşayır, təsdiq olunur. Novruz bayramı milli
ruhumuzu təsdiq eləyir, ona görə bizə belə doğmadır. İnam Atanın
(Asif Atanın) Novruz bayramına ayrıca yanaşması var. O, bu bayramla
bağlı "Novruzluğumuz" adlı fəlsəfi-bədii məqam da yazıb. Yazıda Ata
Zərdüştlüyümüzü "Oda tapınmağımız, işıqlanmağımız, təzələnməyimiz,
təmizlənməyimiz" kimi qiymətləndirir, özünün müəyyənləşdirdiyi 7
böyük dəyərimizdə Od amilinin müqəddəsliyini, yaşarılığını,
birxətliyini əsaslandırır: "Novruzumuzdan Zərdüşt İşığı götürün,
Dədə Qorqud Ağsaqqallığı götürün, Babək Hünəri götürün, Nəsimi
Vüqarı götürün, Füzuli Heyrəti götürün, Muğam Hikməti götürün, Saz
Mətanəti götürün". Milli ruhumuzda olan ülvi, gözəl nə varsa,
hamısı ulusumuzun yaranmasına, əbədi var olmasına xidmət
etməlidir.
***
Novruzu türk idrakından gələn, cilalanan bayram kimi sevirik,
dəyərləndiririk. Novruz ayrı-ayrı xalqların yaşamında var. Başqa
yandan, Novruz qədim çağların bayramıdır, dünyagörüşüdür. Bayramın
özülündə duran həqiqi elm, fəlsəfə adamların təsəvvüründə demək
olar, yoxa çıxıb. İndi bayramın yalnız "bədii" hissəsi qalıb. Bu
hissədəki əyləncələr isə onu adiləşdirir. Novruz bayramının
mahiyyətində duran od isə insanı daxilən təmizləyici motiv olaraq
aparıcıdır. Qədimlərdən bəri od türkün ağlında, düşüncəsində
müqəddəslik rəmzi kimi yaşayıb, bu günə kimi gəlib çıxıb. Odun
qədimdən müqəddəs sayılması, insanı hər cür pisliklərdən, şərdən
təmizləyəcəyinə, xeyirin qələbə çalacağına inam ifadə olunub.
***
Mütləqə İnam Ocağı olaraq Novruzu Ocaq bayramlarının doğması sayır.
Dünyanın hər mənada tükəndiyi bir çağda özümüzə və dünyaya təqdim
etdiyimiz "İnsanilik", "Xəlqilik", "Şərqilik", "Bəşərilik"
bayramları sabahımızda xalq olaraq möhtəşəm yaradıcılığımızın
sübutu kimi dərk və təsdiq olunacaq. Bayramların hamısı İnsanla
bağlıdır. Bəşər yeniləşməlidir, deməli, ona yeni dünyabaxış, yeni
bayramlar gərəkdir. Biz bu bayramları ardıcıl keçirir, xalqımıza və
bəşərə sunuruq. Ocaq bayramları yeni dünyanın - Mütləqə İnam
sivilizasiyasının bayramlarıdır, kamilləşən, ruhaniləşən insanın
insani-milli-bəşəri bayramıdır.