Zəfəran neçə dərdin dərmanıymış

Movqe.az meyvə, tərəvəz və bitgilərin orqanizm üçün xeyiri barədə məlumatlar təqdim edir. Bu dəfə haqqında danışacağımız mətbəximizdə geniş istifadə olunan, plovun əsas ədviyatı sayılan zəfərandan söhbət açacaq. Əd­viy­yat­la­rın şa­hı sa­yı­lan zə­fə­ra­nın hə­lə bi­zim era­dan bir ne­çə min il əv­vəl qə­dim As­su­ri­ya, Mi­sir və H­in­dis­tan­da ye­tiş­di­ril­di­yi ba­rə­də ta­ri­xi mə­lu­mat­lar var. "Bib­li­ya"da da bu bit­ki­nin adı­na rast gəl­mək müm­kün­dür. İn­di də zə­fə­rən bü­tün dün­ya­da ən qiy­mət­li bit­ki sa­yı­lır. H­ət­ta in­di Av­ro­pa­da hər han­sı bir məh­su­lun çox qiy­mət­li ol­du­ğu­na diq­qət çək­mək üçün "Zə­fə­ran ki­mi ba­ha­dır" mə­sə­li iş­lə­di­lir. Or­ta əsr­lər­də isə Av­ro­pa öl­kə­lə­rin­də bu əd­viy­ya­tın sax­ta­sı­nı sa­tan ba­qal­la­ra ölüm hök­mü kə­si­lir­miş. İn­di dün­ya ba­za­rın­da ən ucuz İran zə­fə­ra­nı­nın 1 ki­loq­ra­mı 460-470 dol­la­ra sa­tı­lır. Yu­nan zə­fə­ra­nı isə da­ha ba­ha­dır-770-790 dol­lar. Dün­ya ba­za­rın­da ha­zır­da ən ba­ha­lı zə­fə­ran İs­pa­ni­ya­ya məx­sus­dur. Bu öl­kə­də ye­tiş­di­ri­lən zə­fə­ra­nın ki­loq­ra­mı 900-950 dol­la­ra sa­tı­şa çı­xa­rı­lır. H­azır­da zə­fə­ran Əf­qa­nıs­tan, Yu­na­nıs­tan, İran, Pa­kis­tan, H­in­dis­tan, Çin, Ya­po­ni­ya, ABŞ, Mek­si­ka, Azər­bay­can və Dağıs­tan­da ye­tiş­di­ri­lir. Azər­bay­can­da bu bit­ki əsa­sən, Ab­şe­ron ya­rı­ma­da­sın­da, xü­su­si­lə də Ba­kı­nın Bil­gəh kən­din­də be­cə­ri­lir. Ru­si­ya­da zə­fə­ran­dan qa­ra­ci­yər, mə­də xəs­tə­lik­lə­rin­də ge­niş is­ti­fa­də olu­nur. Zə­fə­rən an­tis­paz­ma­tik xü­su­siy­yət­lə­rə də ma­lik­dir.  Ənə­nə­vi hind tə­ba­bə­ti id­dia edir ki, zə­fə­ran bü­tün da­xi­li or­qan­la­ra ef­fek­tiv tə­sir gös­tər­mək gü­cü­nə ma­lik­dir. O, xü­su­si­lə qa­na da­xil olub, onun kom­po­nent­lə­ri­ni tə­zə­lə­yir. Ona gö­rə də H­in­dis­tan­da zə­fə­ran­dan son­suz­luq, ane­mi­ya, im­po­ten­si­ya, qa­dın­la­rın kli­maks döv­rü müa­li­cə­sin­də ge­niş is­ti­fa­də olu­nur. Bu öl­kə­də, həm­çi­nin, nev­ral­gi­ya, ra­di­ku­lit, ös­kü­rək, müx­tə­lif is­te­rik tut­ma­lar za­ma­nı da xəs­tə­lə­rə zə­fə­ran töv­si­yə edi­lir. Ərəb tə­ba­bə­ti­nə gö­rə­sə zə­fə­ran bə­də­nin ümu­mi to­nu­su­nu qal­dı­rır, ürək fəa­liy­yə­ti­ni yax­şı­laş­dı­rır. Sən de­mə, məş­hur mə­səl­də­ki ki­mi ila­nın yar­pız­dan yox, elə məhz zə­fə­ran­dan zəh­lə­si ge­dir­miş. Ərəb­lər de­yir­lər ki, zə­fə­ran olan evə, hə­yə­tə gür­zə heç vaxt ya­xın düş­mür.  Zə­fə­ran üzün rən­gi­ni yax­şı­laş­dı­rır. Onu dər­man­la bir­gə qə­bul et­dik­də isə dər­ma­nın bə­də­nin ən uc nöq­tə­lə­ri­nə qə­dər ge­dib çat­ma­sı­na sə­bəb olur.  Zə­fə­ran­dan ha­zır­la­nan dəm­lə­mə ürək­bu­lan­ma­sı­nın qar­şı­sı­nı alır, hə­ra­rə­ti aşa­ğı sa­lır. Onu ərin­miş yağ­la qa­rış­dı­rıb bu­ru­na qo­yan­da isə baş­da­kı kəs­kin ağ­rı­la­rı azal­dır. Deyi­lən­lə­rə gö­rə, məş­hur tə­bib İbn-Si­na bir də­fə do­ğuş za­ma­nı çə­tin­lik çə­kən qa­dı­na zə­fə­ran ve­rib. Uzun müd­dət yü­kün­dən azad ola bil­mə­yən qa­dın dər­hal uşa­ğı dün­ya­ya gə­ti­rib. Ona gö­rə də ha­mi­lə qa­dın­la­ra zə­fə­ran­dan is­ti­fa­də məs­lə­hət gö­rül­mür. H­ət­ta ha­mi­lə qa­dın­la­rın bu əd­viy­ya­ta me­yil­li­li­yi uşa­ğı itir­mə­lə­ri ilə nə­ti­cə­lə­nə bi­lər. Bu bit­ki­nin adı­na H­ip­pok­rat və Dios­ko­ri­din trak­tat­la­rın­da da rast gə­li­nir. Qə­dim­də to­yuq kor­lu­ğu olan xəs­tə­lə­ri də zə­fə­ran­la müa­li­cə edib­lər. Zə­fə­ran­dan uzun müd­dət bö­yük do­za­da is­ti­fa­də isə məq­sə­də­uy­ğun de­yil. Çün­ki bu za­man hə­min bit­ki­dən ası­lı­lıq ya­ra­na bi­lər. H­ət­ta zə­fə­ra­nın tər­ki­bin­də az miq­dar­da nar­ko­tik mad­də olan opi­um da var. Ona gö­rə də ağır dep­res­si­ya­lar vax­tı ruh yük­sək­li­yi ya­rat­maq üçün xəs­tə­lə­rə zə­fə­ran ve­ri­lir.