Azərbaycanda ən gəlirli peşə hansıdır?

Sə­nə­tin, pe­şə­nin yax­şı­sı, pi­si ol­mur. Am­ma son vaxt­lar pe­şə se­çi­min­də ya­ran­mış prob­lem­lər hə­qi­qə­tən də ix­ti­sas­la­rın saf-çü­rük ol­ma­sı­na eh­ti­yac ya­ra­dır. H­al-ha­zır­da əli dip­lo­mu iş­siz­lə­rin sa­yı çox ol­du­ğun­dan, hər kəs özü­nə pe­şə se­çən­də sa­ba­hı­nı dü­şü­nür. Düşü­nür ki, gö­rə­sən sa­bah seç­di­yi pe­şə­yə uy­ğun iş ta­pa bi­lə­cək­mi? Ya­xud da seç­di­yi pe­şə­də ça­lış­maq­la o, ar­zu­la­rı­nı re­al­laş­dı­ra və ai­lə­si­ni do­lan­dı­ra bi­lə­cək­mi? Pe­şə se­çi­mi edər­kən in­san­la­rın hə­min pe­şə­nin ona gə­ti­rə­cə­yi xe­yir ba­rə­də dü­şün­mə­si tə­bii­dir. Çün­ki elə öl­kə­miz­də yüz­lər­lə pe­şə sa­hi­bi var ki, tək­lif edi­lən əmək haq­qı aşa­ğı ol­du­ğun­dan, öz ix­ti­sas­la­rı­na uğun ol­ma­yan iş­lər­də ça­lı­şır­lar. Dün­ya­da bu prob­lem­lə qar­şı­laş­ma­maq üçün in­san­lar əmək ba­za­rın­da və­ziy­yə­ti öy­rən­dik­dən son­ra öz­lə­ri­nə pe­şə se­çir­lər. Elə ona gö­rə də, in­ki­şaf et­miş öl­kə­lə­rin ək­sə­riy­yə­tin­də, mü­əl­li­min hər han­sı bir fond­da məs­lə­hət­çi, ya­xud­da hü­quq­şu­na­sın rek­lam agen­ti ki­mi iş­lə­mə­si hal­la­rı­na rast gə­lin­mir. Odur ki, vax­tın­da təd­bir­li dav­ra­nıb işi­ni eh­ti­yat­lı tu­tan­lar yi­yə­lən­di­yi pe­şə­də uğur qa­za­na­raq yax­şı pul qa­za­nır. Mə­sə­lən ha­zır­da ABŞ-da ən gə­lir­li pe­şə sa­hib­lə­ri proq­ram tə­mi­na­tı ilə məş­ğul olan mü­hən­dis­lər he­sab olu­nur. On­la­rın il­lik qa­zan­cı­nın 80 min dol­lar ol­du­ğu bil­di­ri­lir. Bəs gö­rə­sən biz­də ən gə­lir­li pe­şə han­sı­dır? Movqe.az  bu barədə hazırladığı maraqlı yazını oxuculara təqdim edir.

Və­tən­daş­la­rın əmək hü­quq­la­rı­nın Müd­fiə­si Li­qa­sı­nın səd­ri Sa­hib Məm­mə­dov de­yir ki, ha­zır­da öl­kə­də ən gə­lir­li pe­şə mü­ğən­ni pe­şə­si sa­yı­lır. S.Məm­mə­dov şou biz­nes­də bir qə­dər ta­nı­nan mü­ğən­ni­lə­rin or­ta ay­lıq qa­zan­cı­nın 20 min-60 min ma­nat ara­sın­da də­yiş­di­yi­ni bil­dir­di. Onun söz­lə­ri­nə gö­rə, bu pe­şə sa­hib­lə­rin­dən bir qə­dər na­ra­hat­çı­lı­ğa dö­züm­lü ol­ma­la­rı­nı tə­ləb et­sə də, ümu­mi gö­tür­dük­də asan əmək­lər sı­ra­sı­na aid­dir: "Mü­ğən­ni ol­ma­ğın çə­tin cə­hət­lə­ri odur ki, bu pe­şə sa­hib­lə­ri yu­xu­suz qal­ma­ğı ba­car­ma­lı­dır­lar. H­əm­çi­nin on­lar səs­lə­ri­ni qo­ru­maq üçün da­im səh­hət­lə­ri­nin qay­ğı­sı­na qal­ma­lı, ye­yib-iç­dik­lə­ri­nə diq­qət ye­tir­mə­li­dir­lər. Bun­dan əla­və mü­ğən­ni­lər öz­lə­rin­də olan komp­lek­si dəf et­mə­yi də ba­car­ma­lı­dır­lar. Am­ma mü­ğən­ni­lər bü­tün bu çə­tin­lik­lə­rə rəğ­mən, az əmək sərf et­mək­lə yük­sək məb­ləğ­də pul qa­za­na bi­lir­lər. Elə ona gö­rə də, son vaxt­lar öl­kə­də bu pe­şə­yə olan ma­raq ar­tıb". S.Məm­mə­dov ikin­ci ən qa­zanc­lı pe­şə­nin öl­kə­də neft mü­hən­dis­li­yi pe­şə­si ol­du­ğu­nu de­yir: "Bu pe­şə sa­hib­lə­ri ay­da mi­ni­mum 3000 ma­nat pul qa­za­nır­lar. Düz­dür on­lar hə­min məb­lə­ği qa­zan­maq üçün gün­lə­ri­nin ək­sər his­sə­si­ni neft ya­taq­la­rın­da ke­çir­sə­lər­də, zəh­mət­lə­ri­nin mü­qa­bi­lin­də yax­şı qa­za­nır­lar. Kom­pyu­ter, nəq­liy­yat, ha­va və su sa­hə­si sa­hə­si üz­rə ix­ti­sas­laş­mış mü­hən­dis­lər də yax­şı qa­za­nan­lar sı­ra­sı­na aid­dir. Mə­sə­lən bu gün gə­mi­də və avia­şir­kət­də mü­hən­dis iş­lə­yən mü­hən­dis ayı­na 2500 ma­nat pul alır. Pe­şə, sa­hib­lə­rin­dən mə­su­liy­yət tə­ləb et­sə də on­la­rın əmə­yi­nə ve­ri­lən qiy­mət mü­na­sib he­sab olu­nur. Ona gö­rə də mü­hən­dis­lik pe­şə­si hə­mi­şə gə­lir­li pe­şə­lər si­ya­hı­sın­da yer alır".

S.Məm­mə­dov ar­xi­tek­tur pe­şə­si­nin də gə­lir­li ol­du­ğu­nu de­yir. Onun söz­lə­ri­nə gö­rə, bu pe­şə risk­siz pe­şə ol­maq­la ya­na­şı həm­də gə­lir­li­dir. O, bu pe­şə­də ça­lı­şan­la­rın ay­da mi­ni­mum 3000 ma­nat qa­zan­dı­ğı­nı bil­dir­di.

Li­qa səd­ri öl­kə­də di­gər gə­lir­li pe­şə­nin və­kil­lik ol­du­ğu­nu qeyd et­di: "Bu pe­şə sa­hi­bin­dən sa­vad­lı ol­maq­la ya­na­şı, və­ziy­yət­dən dər­hal çıx­maq ba­ca­rı­ğı tə­ləb edir. Pe­şə­nin mən­fi cə­hə­ti odur ki, və­kil­lər da­im hə­rə­kət­də ol­ma­lı­dır­lar. Bun­dan əla­və on­lar çox ener­ji sərf edə­rək da­nış­ma­ğa da ərin­cək­lik etə­mə­li­dir­lər. Bü­tün bun­la­rı ba­ca­ran və­kil, or­ta he­sab­la ay­da 2000 ma­nat qa­za­na bi­lər".       

Daha bir gə­lir­li pe­şə isə hə­kim­lik­dir. Bu pe­şə­yə yi­yə­lən­mək üçün xey­li vaxt və əziy­yət tə­ləb olun­sa da, hə­kim­lər nə­ti­cə­də az əmək sərf et­mək­lə yük­sək məb­ləğ­də pul qa­za­na bi­lir­lər. Bu pe­şə sa­hib­lə­ri çox vaxt stres­də ol­sa­lar da, ay­da 1500-4000 ma­nat ara­sın­da pul qa­za­nır­lar. Am­ma bu­nun­la be­lə li­qa səd­ri hə­kim­lik pe­şə­si­nin gə­lir­li pe­şə­lər si­ya­hı­sı­na baş­çı­lıq et­mə­di­yi­ni de­yir. Onun söz­lə­ri­nə gö­rə, bu­na sə­bəb bu pe­şə­də ça­lı­şan­la­rın hər bi­ri­nin bə­ra­bər sə­viy­yə­də pul qa­zan­ma­ma­sı­dır: "İn­di öl­kə­də ən çox pul qa­za­nan hə­kim­lər ma­ma gi­ne­ko­loq­lar, cər­rah­lar, diş hə­kim­lə­ri və apa­rat­la müa­yi­nə ap­ra­ran di­oq­nos­tik­lər­dir. Digər hə­kim­lər pe­di­atr, te­ra­pevt və sa­ir­lə­ri ay­da 2000 ma­nat an­caq qa­za­nı­lar".

S.Məm­mə­dov de­yir ki, re­pe­ti­tor­lu­ğu pe­şə ki­mi se­çən­lər də az qa­zan­mır­lar. Onun söz­lə­ri­nə gö­rə, də­qiq fənn­lər­dən və in­gi­lis di­lin­dən şa­gird ha­zır­la­yan re­pe­ti­tor­lar ay­da 1000-5000 ma­nat ara­sın­da gə­lir əl­də edir­lər.  H­akim­lik və bank ma­li­yə­çi­lə­ri də yax­şı pul qa­za­nan­lar si­ya­hı­sın­da­dır­lar. H­akim­lə­rin ay­lıq qa­zan­cı­nın 1500, ma­li­yə­çi­lə­rin isə 1000 ma­nat ol­du­ğu de­yi­lir. İd­man pe­şə­sin­də gə­lir çox vaxt na­liy­yət­lər he­sa­bı­na for­ma­laş­sa da, bu pe­şə­də ça­lı­şan­lar ay­da ən azı 3000 ma­nat qa­za­nır. Öl­kə­miz üçün bir qə­dər ye­ni­sa­yı­lan rek­lam agen­ti, mo­del­yer­lik, di­zay­ner və da­şın­maz əm­lak üz­rə me­ne­cer pe­şə­si də nis­bə­tən gə­lir­li pe­şə­lər sa­yı­lır. Bu pe­şə sa­hib­lə­ri ay­da 800 ma­nat pul qa­za­na bi­lir­lər. Sa­da­la­nan pe­şə­lər çe­vik­lik və   güc­lü dü­şün­cə tər­zi tə­ləb et­sə də, əvə­zin­də bu pe­şə­nin sa­kin­lə­ri heç vaxt iş­siz və pul­suz qal­mır­lar. Bilik hə­mi­şə in­sa­na la­zım olur.  Elə ad­la­rı­nı çək­di­yi­miz bü­tün pe­şə­lər­də də iş­lə­mək üçün elm tə­ləb olu­nur. Elm­lən­mək üçün isə mü­əl­li­mə eh­ti­yac var. Xa­ric­də yük­sək ma­aş­la də­yər­lən­di­ri­lən bu pe­şə sa­hib­lə­ri Azər­bay­can­da ən az qa­za­nan­lar si­ya­hı­sın­da qə­rar­la­şır­lar. Bu pe­şə sa­hib­lə­ri yor­ğun­lu­ğa dü­çar ol­maq­la ya­na­şı, on­la­rın si­nir sis­te­mi çox də­yi­şik­li­yə mə­ruz qa­lır. Bu­nun­la be­lə zəh­mət­lə­ri­nin mü­qa­bi­lin­də pul qa­za­na bil­mir­lər. Elm adam­la­rı və jur­na­list­lə­rin əmə­yi­nə ve­ri­lən qiy­mət də çox aşa­ğı­dır. El­min müx­tə­lif sa­hə­lə­rin­də il­lər­lə əziy­yət çə­kən­lər ay­da 500 ma­na­tı güc­lə çı­xa­rır­lar. Bü­tün gü­nü nə isə ya­zıb-ya­rat­maq məc­bu­riy­yə­tin­də qa­lan həm­kar­la­rı­mın da gə­li­ri çox aşa­ğı­dır. Göz­lə­ri­ni qo­na­ra­ra di­kən bu pe­şə sa­hib­lə­ri­nin bey­ni bü­tün gü­nü məş­ğul ol­sa da, al­dıq­la­rı pul səh­hət­lə­rin­də ya­ra­nan prob­lem­lə­ri ara­dan qal­dır­ma­ğa güc­lə bəs edir.  Öl­kə­də ən gə­lir­siz pe­şə­lər­dən bi­ri də ak­tyor­luq­dur. Qo­na­ra­ra və cü­zi əmək haq­qı­na ça­lı­şan bu pe­şə sa­hib­lə­ri ay­da vur-tut 300 ma­na­tı güc­lə qa­za­nır­lar. Be­lə­lik­lə təx­mi­ni də ol­sa öl­kə­də gə­lir­li və gə­lir­siz pe­şə­lə­rin han­sı­lar ol­du­ğu­nu üzə çı­xar­saq da, eks­pert­lə əs­lin­də bu cür si­ya­hı ha­zır­la­ma­ğın bi­zim öl­kə­də çə­tin ol­du­ğu­nu de­yir­lər.  S.Məm­mə­dov da biz­də pe­şə­lər üz­rə gə­lir­li və gə­lir­siz­lə­rin ayırd edil­mə­si­nin çə­tin ol­du­ğu­nu de­yir. Onun söz­lə­ri­nə gö­rə, ha­zır­da bu is­ti­qa­mət­də da­ha də­qiq araş­dır­ma­nı an­caq sa­hə­lər üz­rə apar­maq olar: "Mən qeyd et­dim ki, öl­kə­də mü­hən­dis­lə­rin qa­zan­cı çox­dur. Am­ma ən çox pul qa­za­nan­lar neft sek­to­run­da ça­lı­şan­lar­dır. Ti­kin­ti­də iş­lə­yən mü­hən­dis isə neft sa­hə­sin­də iş­lə­yən həm­ka­rın­dan də­fə­lər­lə az qa­za­nır. Bu­nu hə­kim­lik pe­şə­si­nə də aid et­mək olar. Öl­kə­də gə­lir­li pe­şə­lə­rin mü­əy­yən­ləş­di­ril­mə­sin­də di­gər çə­tin­li­yi isə gə­lir­lə­rin dek­lo­ra­si­ya­sı­nın düz­gün apa­rıl­ma­ma­sı ya­ra­dır. Re­al­lıq­da gö­tür­dük­də mü­ğən­ni­lər ən çox qa­za­nan pe­şə sa­hib­lə­ri­dir. Am­ma on­la­rın ver­gi or­qan­la­rı­na ver­dik­lə­ri gə­lir dek­lo­ra­si­ya­sı­na ba­xan­da gö­rü­nür ki, qa­zanc­la­rı çox aşa­ğı­dır".

S.Məm­mə­dov pe­şə­lə­rin gə­lir­li olub-ol­ma­ma­sı­nın on­la­rın sa­hib­lə­rin­dən də ası­lı ol­du­ğu­nu söy­lə­di. Onun söz­lə­ri­nə gö­rə, in­san­lar yi­yə­lən­dik­lə­ri ən qa­zanc­sız pe­şə­dən be­lə bi­lik ba­ca­rıq­la­rı ilə yax­şı gə­lir əl­də edə bi­lər­lər. Ye­tər ki, sa­hi­bi ol­du­ğu pe­şə­nin pe­şə­ka­rı ol­sun­lar.