Natiq Cəfərli: "Bazarın özünün birbaşa manatın məzənnəsini təyin etməsi, bunu tənzimləməsi daha düzgün olardı"

Son zamanlar Azərbaycan manatının yenə də Rusiya rubluna, Türkiyə lirəsinə, ABŞ dollarına, avroya və bir sıra digər əcnəbi valyutalaar nisbətən möhkəmlənməsi müşahidə olunur. Bəzi valyutalara, xüsusən də dollara qarşı manatın həddən artıq möhkəmlənməsinin qarşısını almaq üçün isə Azərbaycan Mərkəzi Bankı prosesə müdaxilə edir, bazardan dollar alır. 

Bütün bunlara rəğmən, yenə də manatin məzənəsinin möhkəmlənməsi baş verir və bunun Azərbaycan iqtisadiyyatına hansı təsirləri göstərəcəyi barədə iqtisadçı-ekspert Ruslan Atakişiyev Mövqe.az-a verdiyi açıqlamada deyib: "Qeyd edək ki, Azərbaycan manatının möhkəmliyini qoruyub saxlaması son dövrlər Azərbaycan iqtisadiyyatı ilə yanaşı, manatın yaxın qonşu ölkələrdə də mövqeyinin möhkəmlənməsinə gətirib çıxarıb. Qeyd etmək istərdim ki, Gürcüstanın Borçalı vilayətində, İranın şimal və cənubi Azərbaycan bölgələrində də Azərbaycan manatı güclü valyuta hesab olunaraq istifadə olunmaqdadır. Bu da Azərbaycan manatının həm ölkə daxilində, həm də ki, ölkədən kənarda dövriliyinin artmasına və işləkliyinin genişlənməsinə gətirib çıxarır. Və Azərbaycan manatının möhkəmliyi makroiqtisadi stabillik baxımından da əhəmiyyət daşıyır. Bu, həm də, ümumiyyətlə, Azərbaycanın bank sektorunda, kreditlərin verilməsində də stabilliyin və əmanətlərin saxlanması baxımından da çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir".

 Ekspert manatın məzənnəsinin möhkəmlənməsinin Azərbaycan iqtisadiyyatına gətirəcəyi fəsadlar haqda da danışıb: " Azərbaycan manatının möhkəmliyinin həddindən artıq çox olması, iqtisadi baxımdan bəzi fəsadlar da verə bilər. Birincisi, milli valyuta çox bahalı olduqca, xarici investorların investisiya qoyuluşuna maraqları azalır. Digər tərəfdən isə, bu, bəzi hallarda yerli istehsal olunan məhsulların alınaraq xaricə ixrac olunmasında müəyyən çətinliklər yarada bilir. Amma manatın möhkəmliyinin artması həm də ki, xarici ölkələrdən gətrilən məhsulların istehlakının artmasına gətirib çıxara bilər. Bunu da qeyd etmək istərdim k, ümumiyyətlə, dünya ölkələrinin hamsında  milli valyutanın məzənnəsinin müəyyələşdirilməsi Mərkəzi Bank tərəfindən həyata keçirilir və Azərbaycanda da manata pul-kredit siyasətini Mərkəzi Bank həyata keçirir. Hətta ABŞ-da Federal Ehtiyyatlar Fondu  dolların məzənnəsini müəyyənləşdirir. Dolların eniş səviyyəsi artdığı zaman ABŞ-ın Federal Ehtiyyatlar Fondu dövlət istiqrazlarının satışını həyata keçirir. Belə ki, əhalinin əlində olan nağd pulların yığılması həyata keçirilir. Amma yeni pula ehtiyac olan zaman isə, həmin o istiqrazların satışını həyata keçirir. Ümumiyyətlə, müxtəlif dünya ölkələri, məsələn, Türkiyə Mərkəzi Bankını misal göstərmək olar ki, vaxtaşırı müəyyən devalvasiya siyasəti həyata keçirir. Bu da ölkə məhsullarının ixracının artırılması üçün milli valyutanın məzənnəsini inzibati qaydada aşağı salınması ilə nəticələnir və bununla da istehsal olunan məhsulların ixracının artmasına nail olurlar. Ona görə də, Azərbaycanda da bu gün Mərkəzi Bank Azərbaycan manatının məzənnəsinin müəyyənləşdirilməsində, onun dönərliyinin möhkəmləndirilməsində mütəmadi olaraq dövlət siyasətinin həyata keçirir". 

İqtisadçı-ekspert  Natiq Cəfərli isə saytımıza verdiyi açıqlama zamanı deyib: "Milli valyutanın möhkəmlənməsi hər hansı bir ölkədə ixracatda ciddi problemlər yaradır. Yəni ki, idxal artır, ölkəyə malların gətirilməsi daha sərfəli olur, nəinki, ölkədən ixrac olunan mallar, ölkədən ixrac potensialının artması. Bu nöqteyi-nəzərdən, yerli valyutanın möhkəmlənməsi qeyri-neft sektorunda ixraca yönəlik istehsallara, ixraca yönəlik əməliyyatlara çox pis təsir göstərəcək. Çünki, xaricdə istehsal olunan məhsullarla rəqabətdə uduzacaqlar. Yəni, ölkəyə idxal artacaq. Amma inzibati müdaxilələrə gəldikdə isə, Mərkəzi Bank bu prossesi onsuz da nəzarətdə saxlayır və uzun müddətdir ki, Azərbaycan manatının, məsələn, ABŞ dollarına olan nisbəti demək olar ki, dəyişməz olaraq qalır. Baxmayaraq ki, dünyada ABŞ dolları həm qalxır, həm enir, amma Azərbaycanda bu dəyər Mərkəzi Bankın müdaxilələri ilə stabil olaraq qalır. Çünki, Azərbaycanın əsas valyuta ehtiyatları dollarla saxlanılır. Bu, yəqin ki,  göstərilən səbəblə əlaqədardır. Və daxili bazarda dolların oynaması ilə qiymətlərə ciddi təsir göstərir. Bunu nəzərə alan Mərkəzi Bank məhz dolların məzənnəsini stabil saxlamağa çalışır. Bunun həm müsbət, həm də ki, mənfi tərəflər var. Müsbət tərəfi odur ki, inflyasiyanın qarşısı alınır. Kəskin inflyasiya və qiymət artımının qarşısı alınır. Mənfi tərəfi isə ondan ibarətdir ki, ölkənin valyuta rezervləri dolların kursunun stabil şəkildə saxlanması üçün istifadə olunur. Amma  manatın məzənnəsinin bu səviyyədə saxlanmasında  həmişə bu metoddan istifadə edilməsi gələcəkdə çətinliklər yaradacaq. Yəni, bazarın özünün birbaşa manatın məzənnəsini təyin etməsi, bunu tənzimləməsi daha düzgün olardı. Düşünürəm ki, yaxın zamanlarda hələ də Mərkəzi Bank bu sahədə nəzarəti əlində güclü olaraq saxlayacaq. Amma müəyyən müddətdən sonra məcbur olacaq ki, manatın məzənnəsi sırf bazar tənzimləməsi ilə müəyyən olunsun. Çünki, Mərkəzi Bankın müdaxiləsi illərlə bu şəkildə davam edə bilməyəcək" .