İnsanlar zaman zaman özlərini hüznlü və bədbəxt hiss edərlər. İşindən ayrılmaq, sevdiyini itirmək və ya müvəffəqiyyətli ola bilməmək hüznə gətirib çıxaran həyat hadisələrindəndir.
Qısaca kədər normal həyatın bir hissəsidir. Ancaq bu kədərli vəziyyətin uzanması və səbəbsiz ortaya çıxması ruh sağlamlığı problemidir və depressiya olaraq təyin olunar. . Depressiya duyğu düşüncə və davranışı təsir edər. Müalicə edilmədiyi təqdirdə aylar illər bəzən də ömür boyu davam edə bilər.
Depressiya dəyişik şəkillərdə ortaya çıxa bilər:
• Bəzisində səbəb olmadan birdən ortaya çıxar
• Bəzisində stressli bir həyat hadisəsindən sonra başlayır
• Bəzən tək hücum olaraq həyat boyu davam edə bilər
• Bəzən təkrarlayan hücumlar halındadır
• Bəzən simptomlar şiddətli olması ilə xəstələr iş edə bilməz hala gələ bilər
• Bəziləri isə iş edə bilər amma davamlı bədbəxtlik hiss edərlər
Aşağıdakı əlamətlərdən bəziləri eyni anda sizdə varsa depressiya keçirir ola bilərsiniz:
• Özünü kədərli, dəyərsiz, ümidsiz, çarəsiz, hiss etmə, içində boşluq duyğusu olması
• Qərar vermə çətinliyi, konsentrasiya çətinliyi, yaddaş pozuqluğu
• Daha əvvəl zövq alınan iş və aktiviteleden zövq ala bilməmə (cinsi istəksizlik daxil)
• İşdə, məktəbdə, ailə və yoldaş arasında problemlərin ortaya çıxması
• Digər insanlardan uzaqlaşma və tək qalma istəyi
• Enerji azlığı, yorğunluq hissi və tez əsəbiləşmə
• Yuxu pozuqluğu (yuxuya dalamama, yuxunu davam etdirmə çətinliyi, səhər erkən oyanma və ya çox uyğunlaşmaya şəklində ola bilər)
• Yemə pozuqluğu (iştahta azalma və ya artma),
• Səbəbi bəlli olmayan baş, boyun, kürək ağrısı kimi bədənin dəyişik yerlərində davamlı ağrılar hiss
• Son zamanlarda çox spirt almağa başlama və ya sakitləşdirici dərmanları istifadə etmə ehtiyacı hiss
• Özünə zərər vermə, intihar planları etmə, intihar cəhdində etmək və ya öz cənazə mərasimini düşünmə
Depressiya diaqnozu almaq üçün bu ifadə edilərin hamısının birdən sizdə olması lazım deyil. Bu şikayətlərin bir neçəsi eyni anda sizdə varsa həkimə müraciət etmək lazımdır. Ən sıx görülən əlamətlərdən biri yuxu və iştah pozğunluğudur. Bu ifadə edilərin çoxu eyni anda varsa ağır depressiyadan söz edilir. Depressiya ciddi bir xəstəlikdir. Öz halına buraxıldığında zaman içində düzelebileceği kimi ümumiyyətlə uzun müddət davam edər və ya ağırlaşır. Ağır depressiyada adam iş güc edə bilməz hala gələ bilər və bu vəziyyətdə intihar riski yüksəkdir.
Yuxu pozuqluğu bir xəstəlik deyil başqa xəstəliklərdə görülə bilən bir əlamətdir. Səbəbinin araşdırılması lazımdır. Bedensel xəstəliklər (astma, ürək xəstəliyi və s) səbəbiylə ola biləcəyi kimi psixiatrik xəstəliklərin (depressiya, mani və s) çoxunda görülə bilər. Depressiya xəstələri tez-tez yuxu pozuqluğundan şikayətlənərlər. Bu səbəblə yuxusuzluq şikayətiniz varsa və bir müddətdir davam edirsə ətrafınızdakı insanların təklif etdiyi dərmanları və ya öz başına aptekdən alınan yuxu dərmanını istifadə etmək yerinə bir ekspertə müraciət edərək altda yatan səbəbi araştırmanızda fayda vardır.
ABŞ-da depressiya xəstələrinin 2/3-ü müxtəlif səbəblərlə müalicə görememektedir.Türkiyede bu mövzuda edilmiş araşdırma yoxdur ancaq mənim qanıma görə bu nisbət yurdumuzda çox daha yüksəkdir. Psixiatra başvurmama səbəblərindən bəziləri bunlardır: xəstəlik bilinememekte, xəstələr ətrafı tərəfindən zəif olduqları səbəbi ilə ittiham, xəstəlik dolayısı ilə iş güc edə bilməz vəziyyətdə olan xəstələr kömək istəyəcək enerjini özlərində tapa bilmir bəzəndə səhv diaqnoz qoyulub müalicə səhv tətbiq olunmaqdadır.
Depressiya xəstələrinin kömək istəmək üçün ümumiyyətlə köməyə ehtiyacı vardır. Depressiyanın təbiəti gərəyi xəstələr ümumiyyətlə özbaşına kömək istəməzlər. Xəstələr tez-tez enerji, maraq və istək azlığından şikayətlənərlər. Bu səbəblə depresiyanı olan xəstələrin ailələri, yoldaşları və ya digər həkimləri tərəfindən psixiatra istiqamətləndirilmələri lazımdır. İntihar düşüncəsi varsa təcili olaraq psixiatra müraciət etmək lazımdır. Xalq arasında məşhur olan inanca görə intihar düşüncəsini ifadə edən kəslər bir intihar etməzlər. Ancaq edilən araşdırmalar bu inanışın doğru olmadığını göstərmişdir. Bu səbəblə bir yaxınınız intihar düşüncələrini tez ifadə edirsə bunu əhəmiyyət verin və ən yaxın zamanda bir ekspertə müraciət etməsinə yadımcı olun. Depressiyaya tutulmaq sizin seçiminiz deyil ancaq müalicə olub olmamaq sizin əlinizdədir.
Depressiyaya tutulma riskinin NƏDİR?
Həyat boyu depressiya keçirmə riski% 15 dolayındadır. Qadınlarda bu nisbət% 25'ə qədər çıxmaqdadır. Demək olar ki, bütün cəmiyyətlərdə depressiya qadınlarda iki qat daha fazladır.Hamiləlikdə, doğum sonrası dövrdə və menopozda depressiya keçirmə riski artar. Bunun səbəbi tam olaraq bilinməməkdədir, ancaq qadınların hormonları bundan məsul ola bilər. . Davamlı fiziki xəstəliyi olanlarda daha çox görülür. Məsələn sonsuzluğun (sonsuzluq) müalicəsi görən qadınlarda normal qadınlara görə iki üç qat çox depressiya görülməkdədir.
Xəstələrin% 50i 20-50 yaş arasındadır. Bununla birlikdə uşaqlarda və yaşlılarda da depressiya görülür. Boşanmiş, ayrı yaşayan və ya yalnız yaşayanlarda evlilərə görə daha sıxdır Sosial ətraf və ya iqtisadi səviyyə ilə depressiya keçirmə nisbəti arasında əlaqə yoxtur.Kütürel faktorlarla depressiya arasında əlaqə yoktur.Yakın qohumlarda depressiya keçirən bəzilərinin olması depressiya keçirmə riskini artırır.
